Türk Ceza Kanununda Organ veya Doku Ticareti Suçu

In Turkish Criminal Code Crime of Organ and Tissue Trading

Cengiz Topel ÇİFTCİOĞLU

İnsanlığın çok eski zamanlardan beri üstünde durduğu hasta insanı iyileştirme, yaşam süresini uzatma ve insana kaliteli bir yaşam sağlama amacı; 20.yy’ın en önemli tıbbi gelişmelerinden biri olan organ nakli ile mümkün hale gelmiştir. Zira doku ve organ nakli sayesinde daha önceden tedavi imkânı bulunmayan pek çok hastalık artık tedavi edilebilmektedir. Bu nedenle de organ nakli tüm dünyada hızla yaygınlaşmaktadır.

Tıp dünyasındaki bu gelişmeler karşısında, organ ve doku nakli insanların daha sağlıklı ve huzurlu yaşamaları için zorunludur. Ancak unutmamak gerekir ki, çağdaş hukuk sistemlerinde insan hakkın objesi değil, süjesidir. Bu nedenle, insana ait organ ve dokuların para ya da başka bir menfaat karşılığı alınıp satılması hukuka ve ahlaka aykırı olduğu için, bu durum birçok ülke tarafından yasaklanmış ve bu tür eylemler cezai yaptırıma bağlanmıştır. Buna karşılık, organ ve dokunun rızaya dayalı, hukuka uygun olarak nakli de hukuki bir düzenlemeye kavuşturulmuştur. Bu çerçevede, ülkemizde 1979 yılında çıkarılan 2238 sayılı “Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun” ile tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlarla canlı kişilerden ve ölülerden organ ve doku naklinin koşulları belirlenmiştir.

Bu çalışma ile, organ ve dokunun rızaya dayalı olarak 2238 sayılı Kanunda öngörülen usullere uygun şekilde nakli ile, bu usullere uyulmaması halinde oluşacak olan ve TCK’nın 91. maddesinde düzenlenen “Organ veya Doku Ticareti” suçu incelenmeye çalışılacaktır.

Canlı, Ölüm, Organ ve Doku Nakli, Ticaret, Suç.

Humanity has paid attention to aim at healing ill people, extending the life period and creating a quality in human life since ancient times. This aim becomes possible by organ transplantation that is one of the most important medical advances in 20th century. By tissue and organ transplantation, so many diseases which was incurable at the past; are able to be treated from now on. Therefore, tissue and organ transplantation becomes widespread around the world.

With improvements in medical science, organ and tissue transplantation is necessary for health and happiness of human life. But have to keep in mind that in modern law systems human is subject of right, not object. Therefore, buying or selling of human organs and tissues is unlawful and immoral. Because of this, trading of organ and tissues has prohibited and punished by so many countries. Whereas, consensual and legal transplantation of organ and tissue has been legislated by laws. In this context; Law No. 2238, “Code About Taking, Saving, Vaccination and Transplantation of Organ And Tissue” was accepted in 1979 by Turkey. By this code, conditions of organ and tissue transplantation by lives and corpses for therapeutic, diagnostic and scientific purposes was defined.

In this study; transplantation of organ and tissue which is consensual and according to conditions of Law No: 2238; and crime of organ and tissue trading, which is becomes by contradiction for this conditions and 91th article of Turkish Criminal Code.

Live, Death, Organ and Tissue Transplantation, Trading, Crime.

GİRİŞ

İnsanlığın çok eski zamanlardan beri üstünde durduğu hasta insanı iyileştirme, yaşam süresini uzatma ve insana kaliteli bir yaşam sağlama amacı; 20.yy’ın en önemli tıbbi gelişmelerinden biri olan organ nakli ile mümkün hale gelmiştir. Zira organ nakli sayesinde daha önceden tedavi imkânı bulunmayan pek çok hastalık artık tedavi edilebilmektedir. Bu nedenle de organ nakli tüm dünyada hızla yaygınlaşmaktadır.

Teknolojik gelişmeler her alanda olduğu gibi, tıp öğretisinde de, üretilen sağlık hizmetlerinin bir önceki aşamadan daha nitelikli olmasına imkân vermektedir. Doku ve organ nakli bu konuda iyi bir örnek teşkil etmektedir. Organ veya doku nakli, vücutta işlevini yerine getiremeyen bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir doku veya organın nakledilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Tıp dünyasındaki sözü edilen gelişmeler karşısında, organ ve doku nakli insanların daha sağlıklı ve huzurlu yaşamaları için zorunludur. Ancak unutmamak gerekir ki, çağdaş hukuk sistemlerinde insan hakkın objesi değil, süjesidir. Bu nedenle, insana ait organ ve dokuların para ya da başka bir menfaat karşılığı alınıp satılması hukuka ve ahlaka aykırıdır. Bu açıdan, bu durum birçok ülke tarafından yasaklanmış ve bu tür eylemler cezai yaptırıma bağlanmıştır. Buna karşılık, organ ve dokunun rızaya dayalı, hukuka uygun olarak nakli de hukuki bir düzenlemeye kavuşturulmuştur. Ülkemizde 1979 yılında çıkarılan 2238 sayılı “Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun” ile tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlarla canlı kişilerden ve ölülerden organ ve doku naklinin koşulları düzenlenmiştir.