Mobese İzleme ve Kayıtlarının  ceza Muhakemesi Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

Video Surveillance and Records in Criminal Procedure Law

Halid ÖZKAN

"Görüntüleme bilişim sistemleri" diğer yerleşik adıyla MOBESE, güvenlik kamerası sistemleri ile şehrin belli noktalarının izlenmesi, denetimi ve kontrolü için büyük öneme sahiptir. Kamuya açık alanların kameralar ile izlenmesi, resmi ve özel güvenlik birimleri, kamu idaresinin birçok kurum ve kuruluşu (valilikler, belediyeler, üniversiteler, hastaneler, ibadethaneler vb.) ve diğer özel kişiler tarafından günümüzde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu çalışmada özellikle bu sistemler ile yapılan izleme ve kayıtların hukuki niteliği, şartları, delil niteliği; temel hak ve özgürlükler ve ceza muhakemesi hukuku açısından incelenmeye çalışılacaktır.

MOBESE, MOBESE ile Yapılan İzleme ve Kayıtlar, Ceza Muhakemesi, Delil.

Video surveillance cameras (CCTV systems), generally known as MOBESE, are very important in monitoring some places of city for surveillance and control. Video surveillance of public spaces by cameras is increasing rapidly, by public sector authorities (governorates, municipalities, universities, hospitals, places of worship etc.), private security units, property owners and the other individuals. In this study, we will tried to review video surveillance and video surveillance records. Especially, "legal status and evidential value of video surveillances and video surveillance records, concept of video surveillance and video surveillance records, the features of video surveillance and video surveillance records" shall be analysed in terms of "Fundamental Rights and Freedoms" and Turkish criminal procedure.

Video Surveillance, Video Surveillance Records, Criminal Procedure, Evidence.

GİRİŞ

I. GENEL OLARAK

MOBESE, Mobil Elektronik Sistem Entegrasyonu kelimelerinin baş harflerinden türetilerek oluşturulmuş bir kavramdır. MOBESE kavramıyla asıl anlatılmak istenen şehir bazlı kurulmuş güvenlik kamerası sistemleri ile şehrin belli noktalarının izlenmesi, denetimi ve kontrolü teknolojisidir¹. Güvenlik hizmetleri ve diğer şehir kontrol ve denetimi için son dönemde "görüntüleme bilişim sistemleri", gerek suçla mücadele için gerekse aynı anda birçok hassas noktayı izleyerek gerektiğinde anında müdahale edilmesi amacıyla resmi ve özel güvenlik birimleri, kamu idaresinin birçok kurum ve kuruluşunca (valilikler, belediyeler, üniversiteler, hastaneler, ibadethaneler vb.) ve özel sektör tarafından günümüzde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ülkemizde MOBESE sistemleri kamu idaresi uygulaması olarak özdeşleştirildiği için, çalışmadaki MOBESE izlemeleri² ve kayıtları için yapılan açıklamalardan kamu idaresinin (kolluk, diğer kamu kurum ve kuruluşlarındaki) "kamuya açık alandaki"³ (öffentlichen Raum/Öffentlich zugängliche Räume), (public) yapmış olduğu kamera izlemeleri (Videoüberwachung) (Video-Surveillance) ve kayıtları anlaşılmalıdır. Böylece MOBESE; kamu idaresi tarafından kamuya açık alanda, kanuni dayanağı olması ve şartlarının kanunla belirlenmesi koşuluyla kamera ve benzeri teknolojik aletler ile izleme ve kayıt yapan sistem olarak tanımlanabilir.

MOBESE kameraları tek bir ev, işyeri, sokaktan bir metropole kadar birçok kullanım alanına ve türüne sahiptir⁴. Özellikle son dönemlerde neredeyse her köşe başında MOBESE kameraları yer almaktadır. MOBESE kameralarının esas kullanım amacı, kamu güvenliği-düzenini sağlamak ve suç işlenmesini önlemektir⁵. Böylece üstlendiği fonksiyon itibariyle "önleyici tedbir" niteliğindedir⁶. Bununla birlikte MOBESE sistemlerinin genel ve sık kullanımı ise güvenlik kameralarından gelen görüntülerin çeşitli merkezlerde izlenmesi, kayıt altına alınması, gerektiğinde geriye dönük kayıtların izlenmesi ve raporlamaların yapılması şeklindedir⁷.

Görünüşte sadece güvenlik kameraları ve kayıt cihazlarından oluşan ancak gerçekte karmaşık altyapı ve ağ yapısına sahip MOBESE sistemleri⁸, güvenliğin yanında trafik akışı takibi ve düzenlenmesi, araç plaka kontrol sistemi, afet koordinasyon merkezi ve benzeri diğer izleme merkezleri ile bilgi alışverişi gibi artık mobil izleme sisteminin ötesine geçen bir fonksiyon üstlenmiştir⁹-¹⁰. Üstlendiği bu fonksiyon ve genel kullanım alanının dışına çıkılması suretiyle izleme uygulamalarının bireylerin haklarına doğrudan müdahale niteliğinde olmaya başlaması nedeniyle MOBESE kayıtları ve izlemelerinin mutlak surette kanunda düzenlenmesi gerekmektedir¹¹. Çünkü gelişen teknoloji ile birlikte MOBESE sistemleri üzerinden teknik izleme yapılmakta, görüntülü kayıt ve hatta çok sınırlı olmak üzere sesli dinleme yapılmakta¹², bu kayıtlar depolanarak saklanmakta ve söz konusu kayıtlar incelenerek hem ceza hem de hukuk mahkemelerinde delil olarak kullanılmaktadır¹³. Böylece adli kolluk bu sistemleri "delil araştırma aracı" olarak kullanarak farklı bir misyon/fonksiyon yüklemektedir¹⁴. Altını önemle çizmekte fayda vardır ki; "önleyici ve düzeni koruyucu kolluk faaliyeti çerçevesinde gerçekleştirilecek izleme ve görüntü tespit sistemi ile mümkün olsa bile kişiler arasında geçen aleni olmayan konuşmaların dinlenmesi ve/veya kayda alınması hukuka aykırıdır¹⁵. Yani MOBESE sistemleri ile hiçbir şekilde ses kaydı yapılmamalıdır. Ayrıca söz konusu MOBESE kameralarının hangi alanları kayıt altına aldığı, konut niteliğindeki yerlerin giriş ve çıkışlarını izleyip-izlemediği, veri güvenliğinin nasıl sağlandığı¹⁶, yakınlaştırma (zoom in) yapılmak suretiyle bireysel izleme yapılıp-yapılmadığı ve söz konusu kayıtların ne kadar süre ile saklandığı hususları ise belirsizdir.