Avrupa Birliği Gıda Hukukunda
 Özel Diyet Amaçlı Kullanılan Gıdalar

Food For Particular Nutritional Uses in European Union Food Law

H. Gökçe TÜRKOĞLU

Özel diyet amaçlı kullanılan gıdaların pazarda artışına bağlı olarak, tüketicilerin bu tip gıdaların içerikleri, özellikleri hakkında yeterli bilgilendirilmelerine ilişkin ciddi bir ihtiyaç doğmuştur. Her ne kadar, özel diyet amaçlı kullanılan gıdaların, AB gıda hukuku bakımından çok da önemli bir alan olmadığı şeklinde bazı görüşler ortaya atılsa da, son zamanlarda, özellikle zayıflatıcı gıda ürünleri ve sporculara yönelik gıda ürünleri hakkında farklı üye devletlerde yaşanan tartışmalar ve yapılan araştırmalar, bu görüşlerin yanlışlığını ortaya koymuştur. Çeşitli üye devletlerde, bazı özel diyet amaçlı kullanılan gıdalar “tıbbi ürün benzeri” olarak sınıflandırılıp, yalnızca eczanelerde satılırken, diğer üye ülkelerde, bu ürünler hakkında daha liberal bir tutum sergilenmekte idi. Bebek mamaları da, benzer şekilde dikkate alınması oldukça tartışmalı bir alandır. Bunların içerikleri, etiketlenmeleri, satışları ve reklamları hakkında çeşitli kaygılar bulunmakta ve bu konu bazı sıkıntılar yaratmaktaydı. İşte bu ve benzeri nedenlerden ötürü, özel gıdalar, Avrupa Birliği gıda hukukunun, gıdaların içerikleri hakkında tüketicilere doğru ve yeterli bilgi verilmesinin ne kadar önemli olduğunu vurgulayan alanlarından biridir. Üstelik, yine bu alan gıda alanında faaliyet gösteren şirketlere, belirli gruplara dahil olan kişilere yönelik yenilik yaratan gıda ürünleri pazarlayabilme olanağı sunmaktadır.

Gıda Takviyeleri, Fortifiye Gıda, Novel Gıda, Diyetetik Gıda, Özel Gruplar İçin Gıdalar Hakkındaki Tüzük (FSG).

With the rise of new specific nutritional food products in the market, there is an urgent need for consumers to be adequately informed about the nature of these foods. Also, recent debates and concerns in different member states about the nature of slimming food products and products targeted at sportsmen proved that this is an important area and it has to be taken into consideration carefully. Besides, in some member states such products were classified as “quasi-medical” products and should only be sold in pharmacies while in other member states there was a liberal approach. Baby foods is a problematic issue too. There are still concerns about the nature, labelling, sale and advertising of baby foods. For these reasons, special food is an area of European food law that shows the importance of informing the consumers about the nature of food products. This area also lets food companies to market innovative products that can provide for the needs of particular groups.

Food Supplements, Fortified Food, Novel Food, Dietetic Food, Food for Specific Groups Regulation.

Giriş

Son zamanlarda, belirli beslenme ihtiyaçlarını karşılamak için hazırlanan gıdalara ilişkin sorunlarla sıklıkla karşılaşılmaktadır. Avrupa Birliği, gıda bileşenlerinin standartlarının belirlenmesinden, 1992 tarihli gıda ürünlerinin serbest dolaşımını sağlamaya yönelik programlarının oluşturulmasına kadar çeşitli farklı yöntemlerle bu alanda düzenlemeler getirmiştir. Avrupa Birliği gıda hukukunun son zamanlardaki genel yaklaşımı, tüm gıdaları kapsayacak biçimde ürüne, yani ürünün kalitesine ve güvenliğine, ürünün işlenişine ve sunumuna yönelik genel standartlar ve temel ilkeler getirilmesi şeklindedir. Ürüne özgü düzenlemeler getirilmesi yöntemi ise, Avrupa Birliği gıda hukukunun daha erken dönemlerinde tercih edilen bir uygulaması idi. Söz konusu uygulamadan Genel Gıda Kanununun¹ kabul edilmesiyle vazgeçilmiştir. Ancak, ürüne özgü düzenlemeler getirilmesi, bazı özel durumlar için halen varlığını sürdürmektedir².

Avrupa Komisyonu, 2013 yılında, belirli gruptaki kişileri daha etkin bir biçimde koruyabilmek için, genel kurallardan ayrılıp, güçlendirilmiş kurallar getirilmesi gerektiği düşüncesiyle, bebek ve küçük çocuk mamaları ve özel tıbbi amaçlı diyet gıdalar için yeni kurallar getirmiştir³. Bu şekilde, özel gıdalar başlığı altındaki gıdalar için, ürüne özgü yasal düzenlemeler getirilmesi kaçınılmaz olmuştur. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütünün Anayasasının 21’inci ve 22’nci maddeleri uyarınca, bağlayıcı nitelikte tüzükler çıkarılabilmektedir. 21’inci maddeye göre, çıkarılabilen tüzük konularından biri, uluslararası ticaret bağlamında tedavülde bulunan biyolojik, farmakolojik ve benzer nitelikte ürünlerin güvenliğine, saflığına ve etkinliğine dair standartlardır⁴. Görüldüğü gibi, çalışmamızın içeriğini oluşturan gıda maddeleri sağlık açısından önemine binaen Dünya Sağlık Örgütünün tüzük olarak düzenleme konuları arasında yer almaktadır.

I. Avrupa Birliği Gıda Hukukuna Göre Özel Diyet Amaçlı Kullanılan Gıdalar

Özel diyet amaçlı kullanılan gıdalar (PARNUTS)⁵, özel bileşim ya da üretim süreçlerinden dolayı, normal tüketim amaçlı gıdalardan açıkça farklılık gösteren, belli beslenme ihtiyaçları olan, belirli insan gruplarını⁶ tatmin etmeleri hedeflenen gıda ürünleridir. Bu çeşit gıdalar, beyan ettikleri beslenme amaçlarına uygun olup, bu uygunluğu gösterecek şekilde pazarlanan ürünlerdir⁷.