Yabancı Yatırımların Kamulaştırılmasından Doğan Tazminat Uyuşmazlıklarının ıcsıd Tahkimi Yoluyla Çözümü
Resolution by Means of Arbitration of ICSID of the Disputes of Compensation Arising From Expropriation of Foreign Investments
Gözde ŞEN
Günümüzde yabancı sermaye çok hızlı bir şekilde ülkeler arasında yer değiştirmektedir. Sermayenin, bir ülkeden diğer bir ülkeye geçişinin farklı görünümleri olmaktadır. Bu görünümlerin tasnifine göre, bu süreçte yer alan aktörler arasında doğabilecek uyuşmazlıkların çözüm yöntemleri de zaman içerisinde şekillenmiştir. Sermayenin bir ülkeden diğerine transferi ile yatırımcıya kar sağlaması, aynı zamanda da ev sahibi devletin ekonomik gelişmesini ve kalkınmasını desteklemesi, ancak bu süreçte, içerisinde risk unsurunu da barındıran, uzun süreli projelerin yürütülmesi hedeflenmekte ise, yabancı yatırım kavramından söz etmek mümkündür. Yabancı yatırımcı ile yatırıma ev sahipliği yapan devlet arasında çeşitli sebeplerden ötürü doğan uyuşmazlıkların çözümü konusunda, devletlerin ve yatırımcıların uyması gereken belli kuralların yanında, kendine özgü bir yargılamaya ihtiyaç vardır. Yabancı yatırımcı ile ev sahibi devlet, söz konusu ihtiyacın giderilmesi için uluslararası tahkim merkezlerine başvurabilmektedirler. Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkez (ICSID) bu anlamda tercih edilen bir merciidir. Ev sahibi devlet, hukuka uygun ya da hukuka aykırı olarak yatırımı kamulaştırdığında, yabancı yatırımcı, kamulaştırma ile ilgili uyuşmazlıkların çözümü için ICSID tahkim merkezine başvurabilmektedir. Yatırım tahkimi uygulamasında, hukuka aykırı kamulaştırmalarda, ödenecek tazminat miktarının, hukuka uygun yürütülen kamulaştırmalarda ödenecek miktar arasında farklılık olduğu gözlemlenmektedir. Yabancı yatırımların kamulaştırılmasında, ödenecek tazminat miktarı, her uyuşmazlığın özelliğine göre ICSID tahkim mahkemesi tarafından tarafsızca belirlenebilmektedir. ICSID tahkim yargılaması, bu niteliği ile yabancı yatırımcıya, ev sahibi ülkede bir güven ortamı içerisinde yatırımını geliştirme imkanını sağlamaktadır.
Yabancı Yatırım, Yabancı Yatırımcı, Kamulaştırma, Hukuka Aykırı Kamulaştırma, Tazminat, Tahkim, Uluslararası Tahkim Merkezi, Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü İçin Uluslararası Merkez (ICSID).
Nowadays, foreign capitals are moving very quickly between countries. There are different aspects of crossing of capital from one country to another. According to the classification of these aspects, the resolution methods of the disputes to arise between the actors taking places in this process have been shaped over time. It is possible to talk about the concept of foreign investment only if the profit making of the capital to investors through transition from one country to another, and its support the economic growth and development of the home country is targeted by means of execution of long term projects which comprise also risk factors in this process. Concerning the resolution of conflicts arising between foreign investors and hosting states because of different causes, there is a need for a particular judicial form as well as rules that both the hosting states and the investors have to comply with. The foreign investor and the hosting state can appeal to arbitration centers to meet this mentioned need. The International Centre for Settlement of International Disputes (ICSID) is a preferred authority in this context. When the hosting state expropriates the investment lawfully or unlawfully, the foreign investor can appeal to the arbitration center of ICSID for the settlement of disputes concerning the expropriation. It is observed in the application of arbitration of investment that there are differences between the amounts of compensations to be paid in unlawful expropriations and the amount of payment in lawful expropriations. Amounts of compensation in cases of expropriations of foreign investments can be objectively defined by the court of arbitration of ICSID according to natures of each conflict. The judgment of arbitration of ICSID, due to its objective nature, enables the foreign investor to develop its investment in the hosting country in environment of trust.
Foreign Investment, Foreign Investor, Expropriation, Unlawful Expropriation, Compensation, Arbitration, Arbitration Center, The International Centre for Settlement of International Disputes (ICSID).
Önsöz
Uluslararası ticaret ve yatırım uyuşmazlıklarının tahkim yolu ile çözümü konusunda birçok akademik çalışma yapılmıştır. Yabancı sermayenin içinde bulunduğumuz çağın hızına uygun hareket edebilmesi, devletlerin ve yatırımcıların uyması gereken belli kuralların yanında, kendine özgü bir yargılamaya olan ihtiyacı da geliştirmiştir.
Sahiplik olgusu varlık içinde gelişir. Sahip olunan değer azaldıkça, sahiplik olgusu da azalır; yok olunca da yok olur. Ev sahibi devlet, hukuka uygun ya da aykırı olarak yatırımı kamulaştırdığında, perde arkasındaki durumun tespiti sonucunda en adil kararı verebilecek yargı organları, güçlü sermayenin yok edebileceği değerleri de korumakla yükümlüdür.
