Tasarım Sahibinin Hükümsüz Tasarım Tescilinden Doğabilecek Tazminat Sorumluluğu

Design Owner’s Liability For Damages Because of Invalid Registration

İlhami GÜNEŞ

Yenilik ve ayırt edicilik taşıyan tasarımlar, 554 Sayılı EndTasKHK hükümlerine göre tescillenerek korunmaktadır. Ancak bu tescillerin haksız koruma talepleri ve işlemleri hukuki sorunlara yol açmaktadır. Tasarım belgesinin incelemesiz tescili nedeniyle, şartları taşımayan tasarımların sahipleri rakiplerine göre haksız bir rekabet avantajı elde etmektedir.

Tasarım Tescili, Hükümsüzlük, Tazminat Sorumluluğu, Geçmişe Etki.

Decree Law 554 provides protection to independently created industrial designs which are new and original (individual charactered) via registration process. However unfair use of such registrations gives rise to legal disputes unjust consequences. As a result of the unexamined registration system, the owners of the designs that fail to meet the requirements gain an unfair competition advantage over their competitors.

Design Registration, Nullity, Damages Responsibility, Retroactive Effect.

I. Genel Olarak Tasarım Kavramı

Endüstriyel olsun veya el sanatı ürünü olsun tüm tasarımlar bakımından yenilikçilik teşvik edilmekte ve koruma belli şartlarda mümkün olmaktadır. Tasarım yerine, son dönemde dilimize yerleşen “dizayn” sözcüğü de kullanılabilmektedir. Dizayn (design) sözcüğü, Latince biçim vermek, temsil etmek demek olan ‘designare’ sözcüğünden gelir.

Tasarım, yaratıcısının iç dünyasından dış dünyaya somut bir yansımadır. Buna göre, önce bir ide olarak düşüncede var olan bir tasavvurdur; ama bu ide, bu tasavvur bir biçim verme dinamiğini içerir ve bu oluşum süreci içinde biçim kazanmış bir ide olarak dışlaşır, somutlaşır. Buna göre her dizayn, her tasarım olgusunda bir ide ve bir de dizayn edilmiş, tasarımlanmış bir nesne bulunur¹.

Tasarım sözlük anlamıyla “tasarımlama işi veya tasarımlanan biçim, tasavvur” demektir². Bir diğer tanımla, “bir tasarlama eylemi sonucunda beliren ve asıl yapıtın gerçekleştirilmesi sırasında yönlendirici olan proje, çizim, maket vs. gibi ürünlerin tümü” anlamına gelmektedir³. Endüstriyel tasarım hukuku görünüm ile ilgilidir. Nitekim, tasarımın görünüm olduğu, başvuru sırasında izlenecek yolu belirleyen hükümlerden de anlaşılmaktadır. İlgili hüküm uyarınca, tasarım için tescil başvurusunda bulunulduğunda, tasarımın görsel anlatımının belirtilmesi gerekir⁴. Nitekim, tasarımların ayırt edicilik koşulunun tayini sırasında bilgilenmiş kullanıcı tarafından değerlendirme yapılırken tasarımların gözle algılanıp karşılaştırılması gereklidir.