Özel Denetim İsteme Hakkının Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı ile İlişkisi
Arslan KAYA
[Özelde Sorunlar: (1) TK m. 439 Hükmüne Dayanarak Özel Denetçi Atanması İstenebilmesi Ayrıca TK m. 438’deki Şartların Varlığına Tâbi midir? (2) Özel Denetim İstemi/İstemli Dava Bilgi Alma Davasını Bekler mi?]
Makalede temel olarak iki sorun incelenmektedir. İlk sorun, TTK’nın 439. maddesine göre azlık veya belli miktarda paya sahip kişilerce özel denetçi atanması davası açılabilmesi için bu kişilerin aynı zamanda genel kurulda bilgi alma veya inceleme haklarını kullanmalarının zorunlu olup olmadığıdır. Makalede incelenen ikinci sorun ise; TTK m. 437/5’e göre pay sahibinin bilgi alma veya inceleme hakkının ihlâl edilmesi üzerine açılan davanın, TTK’nın 439. maddesine göre açılan özel denetçi atanmasına ilişkin davada bekletici mesele teşkil edip etmeyeceğidir.
Anonim şirket, pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı, özel denetim.
In this article mainly two problems are analyzed. First problem is whether the shareholders prescribed in article 439 of the Turkish Commercial Code (TCC), should exhausted their right to information and inspection in the general meeting before requesting the appointment of a special auditor from the court. The second problem is whether the court, which will decide on appointing the special auditor according to the article 439 of the TCC, should wait the decision of an another court, which will decide on shareholders’ claims regarding the breach of their right of information and inspection according to article 437/5 of the TCC.
Stock company, shareholders’ right of information and inspection, special audit.
I. ŞARTLARI İYİLEŞTİRİLEN VE KENDİSİNE ETKİLİ SONUÇLAR BAĞLANAN BİR HAK: PAY SAHİBİNİN BİLGİ ALMA VE İNCELEME HAKKI
Anonim ortaklıklarda pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı (TK m. 437), esas sözleşme ve şirket organlarının kararıyla kaldırılamaz ve sınırlandırılamaz nitelikte müktesep bir haktır1. Hakkın süjesi de (pay sahibi) bu haktan genel ve ileriye dönük bir irade açıklamasıyla vazgeçemez. Pay sahibi hakkından ancak, muayyen bir genel kurulda, hakkını serbest iradesiyle kullanmamak suretiyle sarfı nazar edebilir. Belirtelim ki hakkın bu karakteri, onu sınırlandıran organ kararlarının butlanla malul olduğu düzenlemesiyle de teyit edilmiştir [TK m. 391/1-(c), m. 447/1-(b)]. Ayrıca ekleyelim ki, bilgi alma ve inceleme hakkı konusunda pay sahipleri eşit işlem (ve mutlak eşitlik) ilkesi ile de (BGE 132 III 71, E. 1.2.4) korunmuştur. Hak, bireysel bir pay sahipliği hakkıdır; örneğin, özel denetim isteminde olduğu gibi, azınlık olma veya belirli oranda paya sahip olma koşuluna da bağlı değildir.
Pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TK) hem usul ve içerik (hakkın maddi şartları) hem de dava ve takip şartları bakımından iyileştirilmiş (TK m. 437); ayrıca özel denetim isteme hakkı ile de bir ölçüde genişletilmiş (TK m. 438 vd.); neticede ayrıntılı bilgi alma ve uzman eliyle inceleme/denetleme imkânına da kapı aralanmıştır. Böylece 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndan (eTK) farklı olarak bilgi alma ve inceleme hakkı üçlü bir yapıda ve üç aşamada, zaaflarına rağmen kullanılabilecek güçlü bir hak düzeyine çıkarılmıştır2.
