Pay Sahiplerinin Anonim Şirket Genel Kurulunda Temsil Edilmesi

Mustafa İsmail KAYA

Pay sahiplerinin anonim şirket genel kurullarında kullanabilecekleri en önemli katılma hakkı oy hakkıdır. Normal şartlar altında bu hakkın bizzat pay sahibi tarafından kullanılması gerekir. Ancak oy hakkının bizzat kullanılması her zaman mümkün olamamaktadır. Genel kurullara katılma ve oy hakkının kullanılması konusunda yaşanan isteksizlik, genel kurullarda güç boşluğu sorunu doğmasına yol açmaktadır. Bu sorunun giderilmesi için, pay sahiplerinin temsiline ilişkin bir sisteme ihtiyaç duyulmaktadır. Yeni TTK bu ihtiyacı gidermek amacıyla pay sahibinin temsilini ayrıntılı bir şekilde düzenlemiştir. Buna göre, şirket yönetimi, pay sahibine kendisi ile herhangi bir şekilde ilişki içinde bulunan birini temsilci olarak atamak üzere tavsiye edebilir. Şirketle ilişki içinde bulunan birinin temsilci olarak önerilmesi halinde, şirketten tamamen bağımsız birininin de pay sahiplerine tavsiye edilmesi zorunludur. Ayrıca TTK “Depotstimmrecht” benzeri bir temsilciye de yer vermiştir. Tüm bu kurumsal temsil sistemlerinin birlikte uygulanması, Almanya’daki “Depotstimmrecht” ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki “Proxy” sisteminden kaynaklanan sorunlarla karşılaşılmaması için gereklidir.

Oy hakkı, oy hakkının temsilci aracılığıyla kullanılması, organın temsilcisi, bağımsız temsilci, kurumsal temsilci, tevdi eden temsilcisi.

The voting right at the general meeting of joint-stock companies is one of the most important membership rights of the shareholders. Shareholders usually exercise their voting rights personally in the general meeting. Yet, it is not always possible to vote personally. Sometimes shareholders may be unwilling to participate the general meeting and exercise their right to vote and consequently this situation leads to a lack of power at the general meeting. Therefore a system regarding represantation of shareholders should be created in order to avoid these kinds of prejudices. Representation of the voting rights is particulary regulated in new Turkish Commercial Code (TCC). Accordingly, the shareholders have the opportunity that the management of the company is able to propose a person or authorize to a person who is relevant to the company to represent their voting rights. In the event of proposing a person who is revelant to the company, an independent representative must be proposed as well. Furthermore, TCC regulates a representative that is similar to “Depotstimmrecht”. It is crucial to use all species of institutional representation of voting rights together so that the prejudices of “Depotstimmrecht” in Germany and “Proxy-voting” in USA may be permanently avoided.

Voting right, the representation of the voting right, proxy-voting, depotstimmrecht, institutional representation of voting rights.

I. GENEL OLARAK

Modern anonim şirketler hukukunun karşılaştığı önemli sorunlardan biri, genel kurullarda oluşan güç boşluğu sorunudur. Bunun anonim şirketlerde ortak sayısının artması ve ortakların şirketle olan ilişkilerinin zayıflamasının bir sonucu olduğu söylenebilir. Ortak sayılarının artması ile birlikte pay sahipleri, şirketin yönetimi ve şirketle ilgili önemli kararların alınması süreçlerine katılma konusunda daha az ilgi duymaktadır. Özellikle bu tür şirketlerde ortaklar yönetimsel haklarından daha çok malvarlıksal haklarını önemsemekte, dönem sonunda dağıtılacak kar payı ile daha fazla ilgilenmektedir¹. Hatta yönetimsel haklara ilgi duyan pay sahipleri bile genel kurul toplantılarına katılmak için emek ve zaman harcamaktan kaçınabilirler². Zira küçük pay sahiplerinin dönem sonu alacakları kar payının miktarı düşünüldüğünde, yapılacak bir genel kurul toplantısına katılmak için harcama yapmalarını beklemek uygun olmaz. Ayrıca küçük pay sahiplerinin toplantıya katılmak için zaman ayırmak istememeleri de doğaldır.

Pay sahiplerinin çoğunluğunun genel kurul toplantısına katılmayı gereksiz görmesi veya katılmak istememeleri halinde şirket yönetimiyle ilgili küçük bir azınlığın, genel kurulda arzuladığı her türlü kararı alması ve şirket yönetiminde aktif bir rol oynaması söz konusu olabilmektedir. Anonim şirketlerin genel kurullarında oluşan bu güç boşluğunun bir sorun olarak görüldüğü ve bunun için çeşitli çözüm yollarının arandığı öteden beri gözlemlenmektedir. Bu sorunun giderilmesi için farklı ülkelerde değişik sistemler benimsenmiştir. Özellikle Alman hukukunda yüzyıla yakın bir süreden beri uygulanan Depotstimmrecht³ ile Amerika Birleşik Devletleri’nde yaygın bir uygulaması bulunan Proxy⁴ sisteminden söz edilebilir. Bu iki sistem dışında da bazı yöntemlere başvurarak bu sorunla mücadele edilmektedir⁵.

Anonim şirket genel kurullarında oluşan güç boşluğu sorununun kanun koyucu tarafından önemsendiği ve bu sorunla mücadele etmek amacıyla 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ayrıntılı düzenlemeler yapıldığını söylemek mümkündür. Yeni TTK’nın getirdiği hükümler incelendiğinde, bir yandan online genel kurul yapılmasının mümkün kılındığı diğer yandan ise pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına temsilci aracılığıyla katılmasına ilişkin ayrıntılı düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Bu her iki düzenleme de, harcayacakları emek ve masrafı dikkate alarak genel kurul toplantılarına katılmaktan kaçınan pay sahiplerinin toplantıya katılmalarını teşvik etmek ve böylece genel kurul toplantılarının daha büyük çoğunlukla yapılmasını sağlamak amacına hizmet edecektir.