Geçici Ödemeler
Temporary Payments
Emel BADUR
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte Türk Hukuku’na ilk kez kazandırılan kavramlardan bir tanesi de geçici ödemelerdir. İsviçre ve Alman Hukuk Sistemlerinde karşılığı bulunmayan bu kavramın temel işlevi, zarar görenin yargılama sürecinin sonunda ulaşabileceği tazminata kadar doğan mağduriyetinin önlenmesi amacına hizmet etmektir. Özellikle yargılama sürelerinin uzunluğu göz önünde bulundurulduğunda, TBK’nın 76. maddesinde düzenlenen bu kavramın önemi daha belirgin hale gelecektir.
Yasa koyucu geçici ödeme kararının verilebilmesini üç şartın birlikte gerçekleşmesi koşuluna bağlamıştır. Bunlar zarar görenin (davacının), iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunması; ekonomik durumunun gerektirmesi ve talepte bulunmasıdır. Hakime, yukarıdaki üç şartın birlikte varlığı halinde geçici ödemeye hükmetme konusunda takdir yetkisi tanınmıştır. Geçici ödemeye hükmedilmesi halinde davalının yaptığı geçici ödemeler, yargılama sonunda hükmedilen tazminata mahsup edilir. Eğer tazminata hükmedilmezse hâkim, davacının aldığı geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir.
TBK’nın 76. maddesinde düzenlenen bu kavram, Kanun’un sistematiği gereği “Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri” ayrımında yer alsa dahi; TBK’nın 114. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Haksız fiil sorumluluğuna ilişkin hükümler, kıyas yoluyla sözleşmeye aykırılık hallerine de uygulanır.” hükmü gereğince sözleşmeye aykırılık nedeniyle doğan zararlar için de geçici ödemeye hükmedilebilmesi mümkündür. Hatta aynı Kanun’un 55. maddesinin ikinci fıkrasında “Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve işlemler ile idarenin sorumlu olduğu diğer sebeplerin yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine ya da kişinin ölümüne bağlı zararlara ilişkin istem ve davalarda da uygulanır.” düzenlemesine yer verilmiştir. Yani idari yargıda açılan tam yargı davalarında da geçici ödemeye karar verilmesi şaşırtıcı olmayacaktır.
Geçici Ödeme, Haksız Fiil, Sözleşmeye Aykırılık, Para Borcu, Tazminat.
With the Turkish Law of Obligations (TLO) numbered 6098 coming into effect on the 1st of July 2012, one of the concepts firstly introduced to Turkish Law is temporary payments. The main function of this concept that has no equivalence in Swiss or German legal systems is to serve the aim of preventing the grievance of the aggrieved party until the finalised remuneration they will have at the end of the trial process. When especially the length of trial processes is considered, the importance of this concept arranged at the Article 76 of TLO becomes more evident.
The legislator has assigned the temporary payment verdict into the simultaneous realization of three conditions. These are, submission by the aggrieved party of persuasive evidence that justify the rightfulness of their claim; the necessities of the aggrieved party’s economic situation; and, the plaintiff’s appeal for such a verdict. The judge is granted the right to discretionary authority on temporary payment in the simultaneous existence of these three above-mentioned conditions. In case the judge rules in support of temporary payment, the temporary payments made by the defendant are deduced from the final payment to be made. In case the judge does not rule in favour of reparations, the judge then demands repayment of the temporary payments taken by the plaintiff along with an additional payment with legal interest rate.
Even though this concept organized in Article 76 of the TLO is, due to the systematic of the Code, placed within the division of “Obligations Resulting From Torts”, in accordance with the provision “The provisions related to tort liability are applied to breach of contract mutatis mutandis.” cited in the second paragraph of Article 114 of the TLO, it is possible to decide on temporary payment in cases that emerge from violation of contract. In fact, in the second paragraph of Article 55 of the same Code, an arrangement was made that foresees “Provisions of this code applied to all public administrative activities and transactions, and to all claims and cases related to damages resulted with partial or complete loss of bodily integrity, or death, for which public administration is responsible”. Therefore, it would not be surprising to see verdicts for temporary payment in cases in the adjudication courts.
Temporary Payment, Tort, Breach of Contract, Monetary Debt, Compensation.
Giriş
6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun (TBK) 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte, pek çok yeni kavram da Türk Borçlar Hukukuna dahil olmuştur. Bu kavramlardan bazılarının izlerinin İsviçre-Alman hukuklarında ya da yürürlük öncesi yargı kararlarında (sözleşmenin devri gibi) bulunması mümkündür. Geçici ödemelerin bu kavramlardan ayrılmasının temel nedeni, TBK’nın yürürlüğe girmesinin öncesinde uygulama örneği bulamamasının yanı sıra, mehaz olarak değerlendirilebilecek kanunlarda da yer almıyor oluşudur.
Aslında İsviçre Sorumluluk Hukukunun Yeniden Gözden Geçirilmesi ve Birleştirilmesi Ön Tasarısı’nın 53’üncü maddesiyle, İsviçre Borçlar Kanunu'na eklenmek istenilen 56h maddesinde geçici ödeme kavramına yer verilmiştir. Ancak bu düzenleme, yasalaşma fırsatını bulamadan Tasarıdan çıkarılmıştır. Sonuç olarak geçici ödemeler, 6098 sayılı TBK’nın, Türk Borçlar Hukuku’na sunduğu en “milli” katkılardan biri olma vasfına sahiptir.
TBK’nın “Geçici Ödemeler” kenar başlığını taşıyan ve iki fıkradan oluşan 76’ncı maddesinde düzenlenen bu kavramın tanımı yasakoyucu tarafından yapılmamıştır. Maddenin ilk fıkrasında yer alan, “Zarar gören, iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hâkim, istem üzerine davalının zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir.” ifadesiyle, geçici ödemeye hükmolunabilmesinin şartları belirlenmiştir. İkinci fıkrada ise, geçici ödemenin nihai kararla ilişkisi şu ifadeyle kurulmuştur: “Davalının yaptığı geçici ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hâkim, davacının aldığı geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir.”
