Başkasının Hayatı Üzerine Yapılan Sigorta Sözleşmelerinde Menfaat

Fevzi TOPSOY

6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanunu (6762 sayılı TTK)’nun 1321. maddesinde kural olarak bilgisi ve izni olmasa da üçüncü kişilerin hayatının sigorta edilebileceği kabul edilmişti. Söz konusu maddenin karşılığı olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 1490. maddesinde de başkasının hayatının ölüm ve hayatta kalma üzerine sigorta ettirilebileceği hükme bağlanmıştır. Bununla birlikte TTK’nın 1490. maddesinde iki temel değişiklik yapılmıştır. Birincisi 6762 sayılı TTK’daki “maddi veya manevi menfaat” ifadesi kaldırılarak sadece menfaat terimi kullanılmıştır. İkincisi ise sigorta ettirenin yerine lehtarın menfaatinin bulunması şart koşulmuştur. Bu anlamda çalışmada, bu yeni durumun, Türk sigorta hukukunun yerleşik kurumlarında herhangi bir değişiklik getirip getirmediği analiz edilmiştir.

Sigorta sözleşmesi, hayat sigortası, menfaat, sigortalanabilir menfaat, sigorta bedeli.

That the life of third persons can be insured without their knowledge and consent was adopted as a rule according to the article 1321 of the 6762 Turkish Commercial Code (6762 TCC). It is also adopted that life of another person may be insured against death or survivorship insurance in the article 1490 of the new Turkish Commercial Code (TCC). On the other hand, two major changes has been made in the article 1490 of the TCC. Firstly, the expression of “material or moral interest” in 6762 TCC has been removed and only the term of “interest” is used. Secondly, it has been required the presence of the beneficiary’s interest instead of the insurant. In this sense, it has been analyzed whether this new situation will bring any change in established institutions of the Turkish insurance law.

Insurance contract, life insurance, interest, insurable interest, insurance rate.

GİRİŞ

Sosyal güvenlik sistemlerinin gelişmesine rağmen kişiler, çeşitli sebeplerle, hayat sigortası yapma ihtiyacı hissederler. Bunda kişilerin geleceklerini güvence altına alma ve kötü tesadüfler karşısında zor durumda kalmak istememeleri önemli yer tutar¹. Böylece rizikonun gerçekleşmesine göre, sigortalının² geride kalanları veya kendisi önemli maddi kazanç elde eder³. Bu nedenle kural olarak hayat sigortalarında, aşkın, eksik veya çifte sigortaya ilişkin kurallar uygulanmaz⁴. Türk sigorta hukukunda da bir kişinin hayatının birden fazla sigortacı tarafından çeşitli bedellerle sigortalanması yanında, kural olarak, bir başkasının hayatını da (belli şartlar dahilinde) onun bilgi ve rızası dışında sigortalanmasına izin verilmiştir⁵.

6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanunu (6762 sayılı TTK)’nun konuyla ilgili 1321. maddesinde başkasının hayatı üzerine yapılan sigorta sözleşmesinin geçerliliği, sigorta ettirenin (başkasının hayatını sigorta ettirenin), sigortalının (hayatı sigorta edilen kişinin) hayatının devamında maddi veya manevi menfaatinin bulunması şartına bağlanmıştır. Söz konusu maddenin karşılığı olan TTK’nın 1490. maddesinde ise başkasının hayatının ölüm ve hayatta kalma üzerine sigorta ettirilebileceği hükme bağlandıktan sonra, 6762 sayılı TTK’nın 1321(1) maddesinden farklı olarak, başkasının hayatı üzerine yapılan sigorta sözleşmesinin geçerli olması için sigortalının hayatının devamında lehtarın menfaatinin bulunması şartı aranmıştır.

Görüldüğü üzere, menfaat bağlamında, TTK’nın 1490. maddesinin lafzında iki temel değişiklik yapılmıştır. Bunlardan birincisi, 6762 sayılı TTK’daki “maddi veya manevi menfaat” ifadesinin kaldırılarak sadece menfaat teriminin tercih edilmesidir. İkinci önemli değişiklik ise sigorta sözleşmesinin geçerliliğinin⁶ sigorta edilen kişinin hayatının devamında, sigorta ettirenin yerine, lehtarın menfaatinin bulunması şartına bağlanmış olmasıdır.