Rekabet Kanunu’na Aykırılığın Yaptırımı Olarak Esnek Hükümsüzlük
Variable Invalidity as Sanction of Violation of Competition Act
İbrahim GÜL
Anlaşmaların ve teşebbüs birliği kararlarının RKHK’nın 4. maddesine aykırı olması halinde bu anlaşma ve teşebbüs birliği kararlarına uygulanan hükümsüzlük yaptırımının derecesi ve çeşidi belli değildir. Bu hükümsüzlüğün derecesi ve çeşidi değerlendirilirken öncelikle rekabeti bozucu anlaşma ve teşebbüs birliği kararlarının hükümsüzlüğünün, kamu düzeniyle ilgili olduğu ve taraflar ileri sürmese dahi hâkim tarafından re’sen dikkate alınması gerektiği gözetilmelidir. Ayrıca sözleşmenin mümkün mertebe ayakta tutulması esası gözetilerek anlaşmanın ve kararın sadece rekabeti bozucu hükümlerinin geçersiz olduğu ve diğer hükümlerinin kural olarak geçerli olduğu kabul edilmelidir. Diğer yandan muafiyet anlaşmaların ve teşebbüs birliği kararlarının RKHK’nin 4. maddesine aykırılığını ortadan kaldırarak hükümsüzlüğü etkilediğinden hükümsüzlük, muafiyet rejiminin özellikleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir. RKHK’nin 56. maddesi ile getirilen hükümsüzlüğü, kesin geçersizlik, iptal edilebilirlik ve eksiklik türlerinden sadece biri ile açıklamak mümkün değildir. Bununla birlikte eksiklik ve kısmi kesin geçersizlik, RKHK’nin 56. maddesinde öngörülen geçersizliği açıklayabilecek en yakın hükümsüzlük çeşididir. Anlaşmaya veya karara muafiyet veya menfi tespit belgesi verilmesi, anlaşmanın kanun yürürlüğe girdiği tarihten önce var olması ya da rekabet kurulunun oluşturulup ilan edildiği tarihten önce var olması gibi hususlar hükümsüzlük çeşidini etkilemektedir. Bu nedenle hükümsüzlüğü değerlendirirken esnek hükümsüzlük anlayışı benimsenmelidir. Diğer yandan 13.07.2005 tarihinde anlaşma ve kararın bildirim zorunluluğu kaldırılmış ve muafiyetin geçmişe dönük uygulanabilirliği benimsenmiştir. Bu çerçevede anlaşma ve kararın, muafiyet kararı verilinceye kadar eksiklik nedeniyle askıda geçersiz olduğu, muafiyetin reddi ile bu geçersizliğin kesin geçersizliğe dönüştüğü, muafiyet kararı verilmesiyle eksikliğin giderilerek kesin olarak geçerli hale geldiği kabul edilmelidir. Bunun yanında muafiyet verilemeyeceği açık olan rekabete sınırlayıcı anlaşma ve kararların, baştan itibaren kesin geçersiz olduğu benimsenmelidir.
Hükümsüzlük, Kesin Geçersizlik, İptal Edilebilirlik, Eksiklik, Rekabeti Bozucu Anlaşma Ve Teşebbüs Birliği Kararı, Muafiyet, Açık Rekabet İhlali.
Types and degree of invalidity sanction which applicable to agreements and decisions of associations of undertakings contrary to article 4 of Competition Act (RKHK) are not certain. It must be considered that the invalidity of the anti-competitive agreements and undertakings and associations of the decision is related to public order and to be taken into consideration ex officio by the judge if the parties hadn't driven even, when assessing degree and type of the invalidity of those. In addition, it must be taken into consideration pursuant to favor contractus principle that only the anti-competitive provisions of agreements and decisions of associations of undertakings are invalid and the other provisions are applicable rules. On the other hand, invalidity should be assessed taking into account the characteristics of the exemption regime due to the fact that exemption effects the invalidity by keeping out agreements and decisions of associations of undertakings contrary to article 4 of RKHK. It is not possible to explain the invalidity provided by article 56 of RKHK with only one type of the nullity, revocation, incompleteness. However, partial nullity and incompleteness is the closest type of invalidity clarifying the invalidity provided by article 56 of the RKHK. Different situations such as giving negative clearance or exemption to the agreement or making a contract or decision before the date of entry into force or the date of declaration of the formation of the competition board, affect the invalidity type. Therefore, variable invalidity should be accepted when assessing invalidity. On the other hand, the retroactive applicability of the exemption was adopted and notice requirement of the agreements and decisions removed on the date of 13.07.2005. In this regard, the agreements and decisions deem to be suspended invalid because of incompleteness until given exemption, this invalidity return the certain invalidity when rejected to give exemption decision, to become definitive valid after to accept to give exemption decision. Besides, agreements and decisions which cannot be exempt due to hard core restrictions of competition, should be adopted as definitive invalid from the beginning.
Invalidity, Nullity, Revocation, Incompleteness, Agreement and Decision of Undertaking Association Distorting Competition, Exemptions, Hard Core Restrictions.
I. GENEL OLARAK
Hukuki işlemin yöneldiği hukuki sonuçları meydana getirebilme gücünden yoksun olmasını ifade eden hükümsüzlüğün çeşitli dereceleri ve görünümleri vardır1. Bu derece ve görünümlere bağlı olarak hükümsüzlüğün dar ve geniş anlamda hükümsüzlük, esnek hükümsüzlük, takdiri hükümsüzlük, basit kısmi hükümsüzlük (yatay hükümsüzlük), düşey hükümsüzlük, değiştirilmiş kısmi hükümsüzlük gibi değişik çeşitleri bulunmaktadır.
Bunların yanında klasik hükümsüzlük teorisine2 göre hükümsüzlük halleri, kesin geçersizlik ve iptal edilebilirlik iken modern hükümsüzlük teorisine göre kesin geçersizliğin dereceleri veya ara kademeleri vardır3. Yine bu teoriye göre iptal edilebilirlik, gerçek anlamda iptal hakkı veren iptal edilebilirlik (bozulabilir geçerlilik) ile gerçek olmayan anlamda iptal hakkı veren iptal edilebilirlik (düzeltilebilir geçersizlik) olarak ikiye ayrılır.
Diğer yandan Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (RKHK) 56. maddesi, 4. maddesi kapsamında bulunan anlaşmalara ve teşebbüs birliği kararlarına4 geçersizlik yaptırımının uygulanmasını öngörmektedir. Buna göre belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar ile teşebbüs birliklerinin kararları geçersizdir. Rekabeti bozucu anlaşma ve teşebbüs birliği kararlarına uygulanacak geçersizlik yaptırımının kapsamı ve özel hukukta düzenlenen geçersizlik (hükümsüzlük) yaptırımı içindeki yerinin belirlenmesi bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.
