Denkleştirme İstemi Belirsiz Alacak Davası Yolu ile İleri Sürülebilir mi?

Can Portfolio Compensation be Claimed Through Undetermined Receivable Action?

Birce ARSLANDOĞAN

TTK m. 122’de düzenlenen denkleştirme isteminin, yargılama hukukumuza yeni giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 107. maddesi ile düzenlenen belirsiz alacak davası yolu ise talep edilip edilemeyeceği sorunu incelenmektedir. Bu amaçla ilk olarak denkleştirme isteminin hukuki niteliği ve talep edilebilmesi için oluşması gereken şartlar ortaya konulmakta ve arkasından belirsiz alacak davası kurumunun ana hatları çizilmektedir. Son olarak, bu iki kurumun birbiri ile olan ilişkisinin incelenmesi yolu ile denkleştirme isteminin belirsiz alacak davası yolu ile istenip istenilemeyeceği sorusu ele alınmaktadır.

Ticaret Hukuku, Yargılama Hukuku, Acente, Denkleştirme İstemi, Belirsiz Alacak Davası.

In this article, the issue of whether portfolio compensation can be claimed through action for undetermined receivables set forth under article 107 of the Civil Procedural Law is discussed. For this purpose, first the legal nature of the portfolio compensation and the conditions to be fulfilled in order to claim such compensation are explained and subsequently the framework of the concept of action for undetermined receivables is laid out. Lastly, the issue of whether portfolio compensation can be claimed through action for undetermined receivables is discussed by analyzing the relationship between two concepts.

Commercial Law, Civil Procedure Law, Commercial Agency, Portfolio Compensation, Action for Undetermined Receivables.

I. GENEL BİLGİLER

6762 sayılı Eski Ticaret Kanunu’nda acentelerin denkleştirme talep edebileceklerine ilişkin bir düzenleme bulunmamakla birlikte Yargıtay, ETK m. 134/II hükmüne dayanarak (bu hükmün kıyasen ve geniş yorumlanması suretiyle), acentenin, acentelik sözleşmesinin feshinde kusurlu olmadığı hallerde, portföy tazminatı adı altında hakkaniyete uygun bir tazminat talep edebileceğini kabul etmiştir¹.

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu² m. 23/XVI hükmü ile, sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra sigorta şirketinin sigorta acentesinin portföyü sayesinde önemli menfaatler elde etmesi ve hakkaniyetin gerektirmesi halinde, sigorta acentesinin, sigorta şirketinden tazminat talep edebileceği düzenlenmiştir³.

Bu hükmün, denkleştirme istemine ilişkin kanuni düzenlemenin Ticaret Kanunu’nda yer almaması sebebiyle mevcut olan kanun boşluğunun TMK m. 1 hükmünce doldurulması amacıyla, kıyasen uygulanabilmesi söz konusu olmaktaysa da genel kural niteliği taşıyan bu düzenleme, ancak söz konusu ihtilafa konu olan işin niteliğine uygun olduğu ölçüde uygulanabilmekteydi⁴. Bu sebeple benzer bir talep hakkı içeren diğer hukuki ilişkilere ilişkin olarak hakimin bu boşluğu MK m. 1 hükmünden hareketle ve yabancı hukuklardaki ve Avrupa Birliği’ndeki düzenlemeleri ve uygulamaları dikkate alarak doldurması gerektiği hususunda doktrinde görüş birliği bulunmaktaydı⁵.