Güney Çin Denizi’nde Kriz: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ada İnşa/Arazi Genişletme Çalışmaları ve Bu Çalışmaların Doğurduğu Bazı Uluslararası Hukuk Sorunlarına Kısa Bir Bakış, Bölüm II: Çevresel Etkiler
Bleda R. KURTDARCAN
2013 yılının Eylül ayından beri Çin, Güney Çin Denizi’ndeki Spratly Adaları’nda oldukça kapsamlı arazi genişletme ve inşaat faaliyetlerine girişmiştir. Arazi genişletme çalışmaları sonucu, Güneydoğu Asya’nın en verimli mercan ekosistemini barındıran Spratly adalarındaki resiflerde yaklaşık 800 hektar suni alan yaratılmıştır. Bu faaliyetlerin Güney Çin Denizi ve komşu denizlerde deniz yaşamı üzerinde çok ciddi olumsuz etkileri olacağı öngörülmektedir. Çin’in giriştiği projenin kapsamı, işleyiş şekli ve olası çevresel etkileri göz önünde tutulduğunda bu faaliyetlerin söz konusu devletin en temel uluslararası çevre hukuku yükümlülüklerini ihlal ettiği görülmektedir.
Güney Çin Denizi, Arazi Genişletme, Ada İnşa, Çevre Hukuku, Deniz Ortamının Korunması, Mercan Resifleri, Çevresel Etki Değerlendirme.
Since September 2013, China has undertaken extensive reclamation and construction on several reefs in the Spratly Island chain in the South China Sea. The reclamation has created over 800 hectares of artificial landmasses on Chinese-occupied land features which host part of Southeast Asia’s most productive coral reef ecosystem. It has been estimated that these activities would seriously affect marine life not only in the South China Sea but also in neighboring seas. Taking into account the scope of the land reclamation project, the way it has been implemented and potential environmental impact thereof, it can easily be argued that China has breached the most principal international environmental law obligations incumbent upon it.
South China Sea, Land Reclamation, Island Building, Environmental Law, Protection of Marine Environment, Coral Reefs, Environmental Impact Assessment.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin yaklaşık son iki yıldır Spratly adalarında giriştiği ada inşa ve arazi genişletme faaliyetleri, bu devletin ısrarlı bir şekilde aksini iddia etmesine rağmen birçok uluslararası hukuk sorununu da beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda, Çin’in Spratlyler’deki faaliyetlerinin temelinde yatan ya da bu faaliyetlerle birlikte gelen, karasal oluşumların üstündeki ülkesel hak iddiaları, deniz yetki alanları talepleri ve tüm bu hukuki meselelerin bölgesel güvenlik stratejileri üzerine etkilerinin değerlendirilmesi, doktrinde bahsi geçen ada inşa ve arazi genişletme faaliyetlerini inceleyen çalışmalar için esas yaklaşma açısını teşkil etmiştir. Bununla beraber Çin’in Spratlyler’de giriştiği ve yerel coğrafyayı değiştiren bu kapsamlı projesinin yukarıda sayılan perspektife kıyasla daha az ilgi çeken, çoğunlukla göz ardı edilen ve fakat hukuki açıdan daha az sorunsal olmamasının yanı sıra, bölge devletlerinin güvenlik ve jeopolitik mülahazaları kadar önemli olan iktisadi çıkarlarını da ilgilendiren başka bir boyutu daha mevcuttur: Çevre.
Aşağıdaki satırlarda, doktrindeki genel yaklaşıma uygun bir şekilde konuya birinci perspektiften yaklaşan ve bu çalışmayla aynı başlığı taşıyan ilk bölümün1 bıraktığı yerden devam edilmek suretiyle Çin’in Spratly adalarındaki ada inşa ve arazi genişletme faaliyetlerinin çevre hukukuna uygunluğu tartışılacaktır.
1) SPRATLY ADALARINDAKİ HASSAS EKOSİSTEM VE ADA İNŞA VE ARAZİ GENİŞLETME FAALİYETLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ
Çin’in Sprtalyler’deki ada inşa ve arazi genişletme faaliyetlerinin çevresel etkilerinin gerektiği kadar dikkat çekmediği; hâlbuki bu “steroidli bir coğrafya mühendisliği çalışması” olan bu faaliyetlerin Çin de dahil olmak üzere bütün bölge ülkeleri için ekolojik sonuçları itibariyle çok ciddi iktisadi bir felaket teşkil edecek “zaman ayarlı çevresel bir bomba” olduğu doktrinde dile getirilmiştir.2
