Savunma Bakış Açısından Alman Ceza Muhakemesi Hukukunun Odak Noktaları
Eren BAŞAR
I. GİRİŞ
Almanya'da görev başındaki Adalet Bakanı HeikoMaas, 7 Temmuz 2014 tarihinde Berlin'de bizzat kendisinin atadığı Alman Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Reform Komisyonu'nu ilk oturumunu açtı.1 Komisyonun 31 üyesi vardır.2 Dokuz üye farklı bakanlıkların memurlarıdır Diğer sekiz üye ceza hukuku bilim adamlarından oluşmaktadır. Yedi üye farklı savcılıklardan atanmıştır. Hakimler beş üyeyle temsil edilmektedirler (bunlardan iki hakim Alman Federal Yüksek Mahkemesindendir). Avukatlar (yalnızca) iki üyeyle temsil edilmektedirler. Doğal olarak bu özetten bir sonuca varılmak istenirse, bu kesinlikle erken olurdu. Kaldı ki, Bakan'ın konuşmasıyla eşlik ettiği açılış konuşmasında komisyonun atanması hakkında bilgi de verildi. Bakan, toplantıda komisyonun hedefinin oturum periyotlarının ortasına kadar „ceza muhakememizin etkinliği"ne ilişkin teklifleri sunmak olması gerektiğini ortaya koydu. O, bunun yanında burada bir „yüzeysel iyileştirmenin olmadığını, bilakis sistemin yapısal iyileştirmesinin sözkonusu olduğunu açıklığa kavuşturdu. „Muhakemenin nerede sınırlandırılmış, ayrıştırılmış ve basitleştirilmiş biçimde yapılandırılabileceği?" sorunu ile iştigal edilmesi zorunludur. Bu açıklamanın arka planı öncesinde komisyonun toplanmasının savunmanın zayıflatılmasına yol açacak bir tuzağın gelişimine yol açabileceği endişesi artmaktadır. Alman Ceza Muhakemesinin geçmişinde, ceza muhakemesini etkin hale getirmek veya keza sürekli şüphelinin haklarının sınırlandırılmasıyla irtibatlı çabalar sözkonusu olmuştu.
Günümüzdeki reform tartışmalarının çıkış noktası olarak, alman ceza muhakemesinin tarihsel gelişimi ve temel yapısının tekrarı önemlidir. Günümüzde mer'i (Alman) Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 19. yüzyılda oluşturuldu. Çıkış noktası 1532 yılından beri Almanya'da mer'i olan engizisyon sürecini ortadan kaldıran ve yeni yargılama ilkelerine dayanan3 sözkonusu reforma tabi tutulmuş ceza muhakemesi idi. 1879 yılında yeni Ceza Muhakemesi Kanunu'nun kabulünde yeni yaratılan „duruşma" yargılamanın özünü oluşturmaktaydı. Duruşma ceza muhakemesinin karar verme merkezini oluşturmalıydı ve sanığa kendisine özgü bir yargılama süjesi olarak muamele gördüğü bir olanağı sunmalıydı. Orada aynı zamanda özgürlüğü güvenceye alan bir an öngörüldü4. Onlarca yıldan beri ceza muhakemesi hukukuna yönelik olarak, geçmişte onlarca yıl sinirleri bozarcasına dile getirilen içinde CMK'nın özgürlüğü koruma fonksiyonunun çoğunlukla geri plana itildiği5 güvenlik düşüncesi reformlarının yapıldığı eleştiriler bir araya getirilmiştir. Buna karşın savcılar ve hakimler, CMK'nın kendi işlerini zorlaştırdığından şikayet etmektedirler. Müdafiler yargılamayı (önemsizce) uzatmak olanağına sahiptiler ve bu maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasına sadece zarar vermekteydi. Masanın bu tarafındaki teklifler, ispat hukukunun basitleştirilmesine yöneliktir. Toplam olarak Almanya'daki müdafiler geleneksel olarak „suçlarla etkin mücadelenin engelleyicisi" olarak görülmektedirler6. Fakat aynı zamanda bu geleneğe, Alman müdafilerin bu rolden sıyrılmamaları ve onlarca yıldan beridir bilimsel süreçte aktif biçimde seslerini duyurmamak da dahildir. Uzmanlık dergisi „Müdafi" (kısaca StV) 1981 yılından beridir yayınlanmaktadır. Zaten bu konuda 1977 yılından beri yılda bir kez Müdafiler Birliği tarafından organize edilen Müdafiler günü yapılmaktadır ki; buna tüm Federal Almanya'dan birkaç yüz müdafi katılmaktadır. Birçok çalışma gurubu belirli bir konuda farklı bakış açılarını öğreti, politika ve yargıdan konuşmacıların katılımı altında tartışma yapılmaktadır. Müdafiler Günü, sempozyumun sonunda düzenli olarak kamuoyuna ve kanunkoyucuya yönelik kararlar alır.
II. SAVUNMA BAKIŞ AÇISIYLA REFORM İHTİYACI
Temmuz 2014 tarihinde komisyonun nihayetlenen kuruluşu karşısında, 03.06.2015 tarihinden 08.03.2015 tarihleri arasında Hanse şehri Lübeck'te düzenlenen 29. Müdafiler Günü'nün CMK'nın reform sorunları ile uğraşması şaşırtmadı. Ana konu „Reform veya Reformcuk – Ceza Muhakemesi Hangi Reforma İhtiyaç Göstermektedir?" biçimindeydi. Çalışma gurupları „soruşturma", „duruşma" „ceza muhakemesinde belgeleme yükümlülüğü", „tutukluluğun genel temyizi", „gençlik ceza hukuku ve „cezanın infazı" konularına ayrılmıştı. Yayılma, daha önceleri müdafiliğin en önemli konusunun tartışılması gerektiğini ve aynı zamanda müdafilerin bakış açısından hangi reform alanlarının sözkonusu olduğunu göstermekteydi. Devam eden tartışmalar, Alman müdafilerin bakış açısından en acil reform ihtiyaçlarını konu edinmelidir.
