Banka Teminat Mektupları ve Kontrgaranti Sözleşmeleri
Ünal SOMUNCUOĞLU
1- Bankalar, talep sahibi lehdar lehine, lehdarın iş ilişkisi nedeniyle gösterdiği muhataba hitaben bir teminat mektubu tanzim eder ve lehdarın muhataba karşı yüklendiği edimin yerine getirilmemesi halinde doğan zararı karşılayacağını muhataba taahhüt eder. Bankanın, lehdarın ademi ifası nedeniyle teminat mektubu bedelini muhataba tazmin etmesi halinde, lehdara rücu edebilmek için lehdarla bir kontrgaranti sözleşmesi akdeder. Bu sözleşme, genel kredi sözleşmesi içinde bir hüküm olarak yer alabileceği gibi ayrı bir mukavele şeklinde de tanzim edilebilir. Bu makalemizin konusu, teminat mektubu bedelini tazmin eden banka ile, lehdar arasında akdedilen kontrgaranti sözleşmesinin geçerli olup, olmadığının irdelenmesinden ibarettir. Bu güne kadar, bu sözleşmelerin geçersiz olduğu yolunda görüş açıklayan bir yazara biz rastlamadık. Doktrinde ve yargısal içtihatlarda bu sözleşmelerin geçersizliği hususunda hiçbir bilimsel eser veya yargı kararı bulunmamaktadır. Bunun sebebi, böyle bir ihtimalin asla varit bulunmadığı yolundaki yaygın kanaat midir? Yoksa, bankaların hiçbir yanlış iş yapmayacakları yolundaki kökleşmiş inanç mıdır? Bunu bilemiyoruz. Ne var ki biz bu konunun irdelenmesinde yarar gördüğümüz için, böyle bir tartışma açmaya karar verdik.
2- Banka teminat mektuplarının hukuksal niteliği hakkında gerek yargısal içtihatlar ve gerekse doktrinde bu hukuksal araçların kefalet niteliği taşıdığı kabul görürken, daha sonra garanti mukavelesi ve gayrın fiilini taahhüt kavramları ile izah edilmeleri gündeme gelmiştir. Nihayet 1969 yılında, Yüksek Yargıtay bu konudaki görüş ayrılıklarının doğurduğu kaosu gidermek için, bir İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARI vermiş ve bu kararla banka teminat mektuplarının GAYRIN FİİLİNİ TAAHHÜT niteliği taşıdığı kabul edilmiş ve o tarihten bu yana, bu konuda bir istikrar sağlanmıştır. Bilindiği gibi, Yargıtay kanununun 45/4. maddesine göre, İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARLARI BENZER KONULARDA YARGITAY GENEL KURULLARINI, DAİRELERİNİ VE ADLİYE MAHKEMELERİNİ BAĞLAR. Yani, bu karardan sonra hiçbir yargı merciinin, bu konuda bu karar hilafına bir tanımlama getirmesi mümkün değildir. Meğer ki, içtihadı birleştirme kararı değişmiş ola.
a) Teminat mektubu metninde ne gibi sözcükler kullanılırsa kullanılsın (müşterek borçlu, müteselsil kefil gibi) bu önemli olmayıp, banka teminat mektuplarının hukuksal niteliği BK'nın 110. maddesinde tanımlanan GAYRIN FİİLİNİ TAAHHÜTTÜR.
