İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı, Tarihsel Gelişimi ve Dayanakları*

Concept of Occupational Health and Safety, its Historical Development and Grounds

İş sağlığı ve güvenliği, işyerlerinde işin yürütümü nedeniyle oluşabilecek tehlike ve riski ortadan kaldırmayı veya azaltmayı, çalışanların sağlığını bedensel ve ruhsal yönden en üst düzeyde tutmayı amaç edinen önleme ve koruma nitelikli sistemli bilimsel çalışmalardır.

Tarihsel süreç içerisinde, öncelikle işçinin sağlığı üzerine odaklanılmış, sağlığa zararı olabilecek her türlü tehlike ve risk önlenmeye çalışılmıştır. İş güvenliği kavramının ortaya çıkışı ise daha sonralara rastlar. Sanayi devrimiyle birlikte çalışanların çoğalması, tehlikelerin artması iş sağlığı ve güvenliği alanının gelişmesine zemin hazırlamıştır.

İş sağlığı ve güvenliği alanında ILO normları başta olmak üzere, BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin ilgili hükümleri ve " başta olmak üzere Avrupa Birliği normları uluslararası kaynaklar arasında bulunmaktadır. 1982 Anayasası, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ise en temel ulusal kaynaklar arasında yer alır.

İş Sağlığı ve Güvenliği, Kavram, Tarihçe, Yasal Dayanak.

Occupational health and safety, which aims to reduce or remove the hazards and risks that may occur due to work done in the workplace, to keep the health of workers at highest level in terms of physical and psychological aspects are systematic scientific studies which have the characteristics of protection and prevention.

In historical process, the health of the worker was focused primarily, and every kind of danger and risk which may be harmful to health was tried to be prevented. The emergence of the concept of work safety coincides with the later. With the industrial revolution, the increase of workers and the danger paved the development of occupational health and safety.

In the Occupational health and security field, particularly ILO norms, and UN Universal Declaration of Human Rights and the relevant provisions, and “Council Directive of 12 June 1989 on the introduction of measures to encourage improvements in the safety and health of workers at work (89/391/EEC)” are among the international sources. 1982 Constitution, the Turkish Obligations Code no. 6098, and Occupational Health and Safety Law no. 6331 are among the most fundamental national sources.

Occupational Health and Safety, Concept, History, Legal Basis.

GİRİŞ

İş, sağlık ve güvenlik sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşan iş sağlığı ve güvenliği kavramı, çalışma hayatının tehlike ve risklerine karşı özellikle çalışanı koruma düşüncesiyle ortaya çıkmıştır. İş (çalışma) hayatı açısından "sağlık" ve "güvenlik" kavramları, birbirini tamamlayan kavramlardır. İlk bakışta sağlık kavramı, hastalıktan; güvenlik kavramı ise tehlike, risk ve kazadan uzak kalmayı çağrıştırdığı için, iş sağlığı ve güvenliğinin çalışanı meslek hastalıkları ile iş kazalarından korumayı amaçladığı söylenebilir.

İnsan hayatına ve sağlığına etkisi önemli bir oran teşkil eden iş kazaları ve meslek hastalıkları iş gücü kayıplarına neden olan, prodüktivite sorunu oluşturan, maliyetleri artıran, işverenlere ek külfetler getiren¹ istenmeyen olaylardır. Yapılan araştırmalar iş sağlığı ve güvenliği (İSG) anlayışının doğru anlaşılıp uygulanması halinde iş kazalarının %98'inin, meslek hastalıklarının da %100'ünün önlenebileceğini göstermektedir². Bu nedenle İSG'nin doğru anlaşılması önem taşımaktadır.

Bu çalışmada iş sağlığı ve iş güvenliği kavramları, tarihçesi ve bu kavramların ortaya çıkışından sonra nasıl bir içerik kazandığı ile uluslararası ve ulusal kaynaklardaki temelleri üzerinde durulacaktır.