Enerji Güvenliği, Enerji Kaynakları Kavramları Açısından Hazar Havzasındaki Hukuki Durum

Energy Security, Energy Resources Legal Situation in the Caspian Sea in Terms of Concepts

Emir ALİYEV

Enerji bir nesne olarak hukuk ilminin konusu dışında bulunsa da “enerji güvenliği” ve “enerji kaynakları” kavramlarının tanımlanması hukuki ve siyasi açıdan önem arz etmiştir. Enerji güvenliği kavramı ile ilgili yapılmış en isabetli tanımın T. Valde`ye ait olduğu söylenebilir. Yazara göre, enerji güvenliği, sadece petrol teminatı değildir, o hem de gaz, kömür, uran ve elektrik enerjisi teminatı da demektir. Bunun için enerji güvenliği, kaynakların değişimini de ihtiva eden sistemden ibaret olmakla hukuki esasa malik olmalıdır.

Uluslararası hukukta ve milli hukukta enerji kaynakları kavramı tespit edilirken bazen “doğal kaynaklar”, bazen “faydalı kaynaklar”, bazen ise direkt “enerji kaynakları” kavramlarının kullanıldığı gözlemlenmektedir. Zira, uluslararası hukukta bazen “enerji kaynakları” “doğal kaynaklarla” aynı olduğu kabul edilmektedir.

Enerji kaynaklarıyla ilgili kaydedilen tasnif Hazar havzası için de uygun bir tasnifdir. Halihazırda hızlı bir şekilde enerji kaynakları üreten ve ekoloji bakımdan özel usulde uluslararası hukuki korunma ihtiyacı duyan bölgelerden biri de Hazar havzasıdır. Hazar havzasında sadece Azerbaycan`a ait kısımda 28`den çok petrol-gaz yatağı açılmış, arama ve üretim aşamasında bulunmaktadır. Bununla birlikte kaynakların kesin miktarı verilmemektedir. Her bir devlet kendi stratejisi açısından artırılmış kaynaklarla yabancı sermayeyi çekmeye çalışmaktadır.

Enerji Güvenliği, Enerji Kaynakları, Doğal Kaynaklar, Faydalı Kaynaklar, Hazar, Azerbaycan.

Although as an object, Energy is outside the scope of jurisprudence defining the concept of energy security “and “energy sources” has important legal and political terms. The most accurate definition of the concept of energy security belongs to T. Valde. According to the author, energy security is not only petrol guarantee but also coal, uranium, and electric power. When determining the concept of energy sources in international law and national law it seems that sometimes "natural resources" sometimes "helpful resources", and sometimes ‘energy sources" concept used. Indeed, in international law sometimes "energy sources" and "natural resources" are considered to be the same.

Classification recorded for energy resources is an appropriate classification for the Caspian Sea. Currently, quickly producing energy sources Caspian basin is one of the regions needs international legal protection in a specific ecological manner. There are more than 28 oil and gas fields only in Azerbaijani portion of the Caspian Sea, and they are at the stage of exploration and production. However, the exact amount of resources is not provided. In terms of strategy, each state is trying to attract foreign capital for its increased resources.

Energy Security, Energy Resources, Natural Resources, Useful Resources, Caspian Sea, Azerbaijan.

GİRİŞ

Enerji kaynaklarının kullanımı, enerji güvenliğinde bölgesel işbirliğinin önündeki uluslararası hukuki sorunların çözümü bir takım kavramların açıklanması ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Bu kavramlardan özellikle “enerji diplomasisi”, “enerji güvenliği”, “enerji güvenliğinde bölgesel işbirliği”, “bölgesel enerji ilişkileri”, “enerji güvenliğinde uluslararası hukuk sorunları”, “enerji kaynaklar” ve diğerleri hem doktrin, hem de yasal düzenlemeler, uluslararası sözleşmeler açısından açıklanması önem arz etmektedir. İlgili kavramları açıklamadan onları milli mevzuatta ve uluslararası sözleşmelerde yapısına uygun bir şekilde düzenlemek mümkün değildir. Konunun incelenmesi ve bölgesel işbirliğindeki uluslararası hukuk sorunlarının tespit edilmesi açısından ilk önce “enerji güvenliğinin” hukuk ilmindeki yeri de açık bir şekilde belirlenmelidir. Enerji güvenliğinin hukuki açıdan incelenmesi için muhakkak onun temelini oluşturan enerji kaynakları, enerji kavramları ve diğerleri de hukuki açıdan incelenmelidir.

Çalışmamızda doktrindeki görüşler, uygulama örnekleri ve yasal düzenlemelerle uluslararası sözleşmeler dikkate alınarak enerji hukuku alanında oluşmuş kavramlar açıklanacak ve bu kavramların Azerbaycan hukukunda ve uluslararası hukukta yeri üzerinde durulacak, bu kavramlar bağlamında Hazar havzasındaki siyasi ve hukuki durum incelenecek, hukuki sorunlar tespit edilerek çözüm önerileri ileri sürülecektir.

1. GENEL OLARAK ENERJİ GÜVENLİĞİ KAVRAMI

Bilindiği gibi enerji bir nesne olarak hukuk ilminin konusu dışında bulunmaktadır¹. Uluslararası hukuk, uluslararası ilişkiler, siyaset gibi bilim alanlarında “enerji güvenliğine” özel önemin verilmesi bir takım faktörlerle ilgili olduğu kesindir. Enerji ihtiyacının temini her zaman güncel olmakla birlikte, bu soruna özel önem esasen birinci ve ikinci cihan harplerinden sonra gösterilmiştir. Bununla birlikte Eski Babil kaynaklarına göre, eğer ülkede petrol kaynağı bulunursa bunlar hükümdarı her şeye kadir eder².