Roma Hukukunda Mülkiyetin Devren Kazanılması Yolları

Types of Derivative Acquisition of Ownership in Roman Law

Erdal ÖZSUNAR

Hukuk tarihinde ve çağdaş hukuk sistemlerinde bir hakkın kazanılmasının çeşitli yolları olagelmiştir. Bir hakkın bir başkası ile kurulan bir hukukî işlemden değil bizzat hakkı kazanacak kişinin şahsında doğması ‘aslen kazanma’ olarak nitelendirilirken hakkın hukuken kişi olan ve bu hakka sahip başkasından değişik hukukî gerekçelerle ve hukukî işlemlerle kazanılmasına ise ‘devren kazanma’ denilmektedir. Bu çalışmada hakların devren kazanılması bağlamında özel olarak ‘Mülkiyet Hakkı’nın Roma Hukuku’nda devren kazanılmasının yolları ele alınacaktır.

Roma Hukukunda ilk devirlerde törensel unsurların ağırlıkta olduğu ve bir tür peşin alım satım işlemi olan Mancipatio mülkiyetin devren kazanılmasının en eski yoludur. en eski devirde özel olarak davet edilmiş beş ergen Roma vatandaşı tanığın ve bir terazi tutucunun önünde yapılan törensel öğelerin ağır bastığı bir işlemdi. ise farazi bir davanın tarafları arasında geçen ve magistra önünde savunmada bulunmayarak mülkiyetin devredilmesinin amaçlandığı bir işlemdir. (teslim) ile diğer işlemlerin şekilsel öğelerinden arınmış ve zilyetliğin devri yoluyla mülkiyetin kazanılmasının yolu açılmıştır.

ve Döneminde işlevlerini yitirmiş, (teslim) ise önemini gittikçe artırmış ve Dönemine gelindiğinde taşınmaz ve taşınır bütün malların devrinde kullanılan tek yol haline gelmiştir. Öte yandan teslim, sadece Roma Hukuku’nda değil ondan etkilenen Pandekt Hukuku aracılığıyla Kara Avrupası Hukuklarında da mülkiyetin kazanılması için kullanılan yegane yol olmuştur.

Roma Hukuku, Mülkiyet Hakkı, Devir, Mancipatio, In iure cessio, Traditio

In the history of law and in modern law systems, there have been several ways of acquisition of rights. A right which is not acquired by a relationship with another person but merely arises in the person who acquires that right is regarded as original acquisition. A right which is acquired as a result of legal reasons and legal procedures from a person who possesses this right is regarded as acquisition by transfer of title. This study will especially examine “acquisition by right of ownership” which is one of the types of acquisition of transfer of title in Roman law. Ceremonial elements was common in the earliest terms of Roman Law. which is a type of cash transaction, is the oldest way of acquisition of right of ownership. Mancipatio was a ceremonial transaction which was done in front of specially invited five adult witnesses and a person holding a pair of scales. On the other hand, is a transaction between the parties of a hypothetical lawsuit. In this transaction, transfer of the ownership was intended without making any defense before the magistra. (delivery) is exempted from formal elements of other transactions and by traditio, acquisition of ownership is carried out by transfer of possession.

and have lost their functions in time. (delivery) importance increased and it became the only way in transfer of all moveables and immoveables. On the other side, not only in Roman law but by means of Pandect law which has been effected by Roman law, delivery has become the only way to acquire the ownership in Civil law systems.

Roman Law, Right of Ownership, Transfer, Mancipatio, In iure cessio, Traditio

GİRİŞ

İlk çağlardan itibaren insanlar hayatlarını devam ettirmek, gereksinim duydukları şeyleri sağlamak için, hukukî fiiller gerçekleştirmişlerdir. Bu hukukî fiiller çeşitli hukukî sonuçlar doğurmuşlardır. Bir hakkın kazanılması ya da kaybedilmesi de bu hukukî sonuçlardan bazılarıdır.

Roma Hukukunda tarih boyunca bir şeyin mülkiyetini kazanmak amacıyla farklı hukuki işlemlere başvurulduğu görülmektedir, bunlardan ilki kişilerin belli hukukî sonuçlara ulaşmak için yaptıkları hukukî işlemlerin en eskilerinden olan ve kaynaklarda en eski peşin alım-satım olarak nitelendirilen mancipatio, ikincisi farazi bir davanın tarafları arasında geçen ve magistraönünde savunmada bulunmayarak mülkiyetin devredilmesinin amaçlandığı in iure cessio ve üçüncüsü de bunlarla birlikte kullanılan, ancak zamanla diğer mülkiyeti devreden işlemlerin o çağın gereklerine uymaması nedeniyle, uygulanan tek devir işlemi durumuna gelen traditio, bir şeyin mülkiyetini kazanmak isteyen kişilerin kullandıkları yollar olmuştur.

Mancipatio ve in iure cessio,Iustinianus Döneminde işlevlerini yitirmiş, traditio(teslim) ise önemini gittikçe artırmış ve Iustinianus Dönemine gelindiğinde taşınmaz, taşınır bütün malların devrinde kullanılan tek yol haline gelmiştir. Öte yandan teslim, sadece Roma Hukuku’nda değil ondan etkilenen Pandekt Hukuku aracılığıyla Kara Avrupası Hukukları’nda da mülkiyetin kazanılması için kullanılan yegane yol olmuştur.