Siyasal Partiler ve Demokrasi: Parti İçi Demokrasi

Political Parties and Democracy: Intra-Party Democracy

Bilgen Kükner

Demokratik sistem kurumları olan siyasî partilerden beklenen, doğaldır ki, demokratik sistem araçlarını parti içerisinde uygulaması ve bu amaçla gerekli hukukî tedbirleri almasıdır. Ancak; özellikle de siyasî partileri anayasal ve yasal düzenlemelerle sıkı bir zapturapt altına alan ülkemizde, tüm bunlara bir de siyasî partilerin parti içi demokrasi araçlarını yaşama geçirmedeki isteksizlikleri eklenince, parti içi demokrasi beklentisinin nerdeyse bir hayal olarak dayatıldığını görmekteyiz. Parti içi demokrasinin, yaşama geçirilmesi için gerekli unsurlarla birlikte ele alındığında, bunun gerçekleştirilmesi probleminin aslında bu amaca yönelik niyetin olmaması olduğu açıkça görülecektir. Çalışmamızda; parti içi demokrasiyi gerçekleştirme araçlarının ve bunu yaşama geçirmenin zorluğu hususunda gösterilen nedenlerin açıklanması ile siyasî partilerin bu yapısal probleminin çözümü için çizilmesi gereken yol haritasına az da olsa bir katkıda bulunmak amaçlanmaktadır.

Siyasî Partiler, Demokrasi, Parti İçi Demokrasi, Parti Disiplini, Seçim, Aday Belirleme Yöntemleri.

Expected from political parties that are the institutions of democratic system that they should apply the democratic system tools within the party and take legal measures for this purpose. But in our country, where especially the political parties are captured with constitutional and legal editings, the reluctance of political parties about using intra-party means in real life situations makes us notice that the expectations about intra-party democracy are mandatory illusions. When we consider all other necessary points about the implementation of intra-party democracy into life, it is obvious that the main problem is having no intention about this topic. In this study, our aim is to explain intra party democracy means and the reasons for this implementation, and help political parties about solving this constitutional problems.

Political Parties, Democracy, Intra-Party Democracy, Party Dicipline, Election, The Methods of Nominating.

GİRİŞ

20. yüzyıl demokrasisinin başrol oyuncuları siyasî partiler, oluşumlarına kaynaklık eden siyasî gerçekliklerinin dışında bugün oligarşik eğilimler göstermekte, sık sık bu oligarşik eğilimler nedeniyle parti içinden ve dışından eleştirilmektedirler.¹ Demokrasi, hem bir siyasal rejim hem de bir ideal olarak çeşitli tanımlara konu olmuş; ama üzerinde uzlaşma sağlanamamış bir kavram olarak gündemimizi, zihinlerimizi meşgul etmektedir. Ancak gelinen süreçte, ülkemiz siyasî gündemi de düşünüldüğünde, bugün için önemli olanın demokrasinin ne olduğundan çok kimin tarafından yönlendirildiği olduğu açıkça görülmektedir. Batıda doğup gelişen demokrasi, 20. yüzyılda siyasî partilerin doğuşuyla birlikte bambaşka bir şekil almıştır. Bu nedenle günümüz 21. yüzyıl demokrasisi için asıl tartışılan, parti içi demokrasinin gerçekleşip gerçekleşmediği sorunundan yola çıkarak partiler demokrasinin sistemsel önemini ve yerini belirlemek ve bu idealin partiler içerisinde gerçekleşme olasılığını ortaya koymaktır.

Siyasî partiler için demokrasinin varlığı o kadar önemliyken, bu örgütlerden demokrasinin tüm araçlarını kendi içlerinde uygulamaları beklenir. Ancak; siyasî partilerin örgüt olmalarından kaynaklanan sorunların yanı sıra demokrasinin araçlarını kullanmaktaki isteksizlikleri sorunların giderek büyümesine neden olmaktadır. Konumuz, siyasî partilerin bünyelerinde baş gösteren oligarşik eğilimlere ve bu eğilimlerin demokratik kurallarla nasıl bağdaştırılabileceği sorununa ilişkin bulunmaktadır. Gözlem ve gelişmelerin siyasî partilerde partili kitlelerin karar oluşturmasına katılmasını engelleyen kuvvet birimlerinin kolayca gelişebildiğini ortaya koyması üzerine, demokratik gelişim süreci içinde adeta antidemokratik bir sapma teşkil eden bu aykırılığı giderici hukukî tedbirler alınması gerekli görülmektedir.²

Parti içi demokrasi, parti işleyişinde olması gereken bir sürü esası beraberinde getirmektedir. Ülkemizdeki siyasî partilere baktığımızda kararların merkez tarafından alınmakta olduğunu, parti liderinin tartışılmaz egemenliğini görmekteyiz. Böyle bir siyasî parti yapılanması, zaten baştan itibaren parti içi demokrasinin reddi anlamına gelmektedir. Bu durumda yapılması gereken, parti içi demokrasiyi sadece bir kavram olarak benimsemek değil; parti liderlerinin etkinliği ve seçilme yöntemleri, örgütün merkeziyetçilik derecesi, parti merkez yönetiminin örgüt hiyerarşisi içerisindeki gücü, katılma derecesi, parti üyeliği gibi unsurların kapsamlı bir şekilde parti içi demokrasi açısından değerlendirilmesidir.