Yeni Düzenlemeler Işığında Türk Hukukunda Sigorta Acenteleri

Şaban KAYIHAN

ÖZET:

Özel sigorta sektöründe en önemli sigorta aracıları, sigorta acenteleridir. Sigorta acenteleri de kural olarak diğer acenteler gibi Türk ticaret Kanunu (TTK) m. 116 vd. hükümlerine tabi kurumlardır. Bununla birlikte uygulamadaki önemi dolayısıyla mevzuatımızda sigorta acentelerine ilişkin özel düzenlemelere öteden beri yer verilmeye çalışılmıştır. Sigorta acentelerine ilişkin en son özel düzenlemeler 03.06.2007 tarihinde 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile kabul edilmiştir. Bu kanuna istinaden 14.04.2008 tarihinde Sigorta Acenteleri Yönetmeliği yürürlüğe sokulmuştur. Biz de bu çalışmamızda TTK. hükümleri ile birlikte özellikle bu yeni düzenlemeleri inceledikten sonra, sigorta acentelerinin vergilendirilmelerine ilişkin yapılan son değişikliklere de değindik. Nihayet acentenin yetkisiz temsilini, genel hükümlerden farklı bir anlayışla düzenleyen TTK. m. 122 hükmünü ele aldık.

Anahtar Kelimeler: Sigorta Acentesi, Sigortacılık Kanunu, Sigorta Acenteleri Yönetmeliği, Levha, Yetkisiz Temsil, Sigorta Acentesinin Vergi Yükümü.

Giriş

Günümüz ticaret hayatı, ticari işletme sahiplerinin ticari ilişkilerini verimli olarak artırması ve bu ilişkilerin kapsamını hızlı bir şekilde genişletmesi için yardımcı kişi ya da kişiler kullanmasını zorunlu hale getirmiştir. Ticaret hayatında özellikle aracı olarak adlandırılan yardımcı kişilerin ortaya çıkışı 19. yüzyıla uzanmaktadır. Endüstri devriminin sonucu seri şekilde ve büyük miktarlarda üretim yapılmasıyla, hususiyle büyük işletmeler yeni ürün çıkışlarını sağlayabilmek maksadıyla yeni örgütlenmeler oluşturmak zorunluluğunu hissetmişlerdir. Bu nedenle işletme sahipleri üretilen bu malları ve hizmetleri daha geniş kitlelere ulaştırabilmek amacıyla bağımsız faaliyet gösteren kişilerin kendilerine yardımcı olmalarına kaçınılmaz bir şekilde ihtiyaç duymuşlardır¹.

Hemen belirtelim ki, sigorta şirketleri açısından da durum farklı değildir. Zira sigorta sözleşmesine ilişkin bütün işlemlerin bizzat sigorta şirketleri tarafından yerine getirilmesi günümüz ticaret hayatında neredeyse imkânsızdır. Bundan dolayı bütün ülkelerin uygulamalarına baktığımızda sigorta şirketlerinin özellikle sigorta sözleşmelerinin kurulması aşamasının sigorta aracıları ile gerçekleştirildiğini görürüz². İşte esas itibarıyla sigorta acenteleri, bu anlamda çok önemli görevler ifa eden sigorta aracıları olarak karşımıza çıkmaktadırlar³. Sigorta acenteleri, sigorta sözleşmelerine aracılık etme özellikleri ile sigortanın daha geniş çevrelere yayılması için hizmet veren ve verdikleri bu hizmet ile sigortacılık sektöründe çok önemli bir yere sahip olan tacir yardımcılarıdır. Bu özellikleri itibarıyla sigorta acenteleri, her şeyden önce sermaye toplama araçlarıdır. Bu anlamda biriktirilen kollektif tasarrufların çoğunun toplayıcısı oldukları gibi, aynı zamanda bu tasarrufun oluşmasında da rol oynarlar. Bu yönüyle sigorta acentelerinin ekonomik platformda önemi hiç azalmamış tersine artan bir eğilim göstermiştir⁴.