Akreditif İlişkisi ve Hukuki Niteliği

Lettre of Credit and its Legal Character

Aynaz UĞUR

Akreditif uluslararası ticarette kullanılan bir ödeme yöntemidir. Akreditife genellikle uluslararası satım sözleşmelerinde, ödemenin güvence altına alınması amacıyla başvurulur. Akreditif kısaca, bankanın alıcının talimatı üzerine, belirlenen koşulların tam olarak gerçekleşmesi üzerine, satıcıya belirli bir miktar para ödemeyi taahhüt etmesi olarak ifade edilmektedir. Akreditifin açılması ile birlikte üç köşeli bir ilişki doğar. Bu ilişkinin bir köşesi akreditif açtıran (amir), ikinci köşesi akreditif bankası ve üçüncü köşesi de akreditif alacaklısıdır (lehtar). Akreditif ilişkisi, temeldeki sözleşme ilişkisinden bağımsızdır. Akreditifin hukuki niteliği hususu doktrinde tartışmalı olup, Yargıtay içtihatlarında da farklılıklar mevcuttur. Biz, havale, kredi mektubu ya da kredi emrine ilişkin hükümlerin tek başına akreditife uygun düşmediğinden hareketle; akreditifi sui generis bir hukuki muamele olarak değerlendiren görüşe katılıyoruz. Çalışmamızda akreditif ilişkisi ana hatlarıyla özetlenip, hukuki niteliği anlatılacaktır.

Akreditif, Üç Köşeli İlişki, Havale, Sui Generis Hukuki İlişki, Amir, Akreditif Bankası, Lehtar.

Letter of credit is a payment method, which is used in international commerce. Parties of a international sale of goods act usually agree on a letter of credit as a payment method wiht the aim of ensuring the payment. In letter of credit relationship, bank engages seller to pay specific amount according to the instruction of purchaser, if seller fulfills the compulsory clauses. Letter of credit is a triangular relationship. The parties are; applicant for the credit, opening bank and beneficiary. Letter of credit is an abstract relationship. The legal character of the letter of credit is controversial. We share the view of sui generis juridical relationship, because it is impossible to apply whole articles of bill of credit to the letter of credit. We are going to try to explain substantially the letter of credit relationship and then its juridical nature.

Letter of Credit, Triangular Relationship, Bill of Credit, Sui Generis Juridical Relationship, Applicant For The Credit, Opening Bank, Beneficiary.

GİRİŞ

Ticari hayatın hızlı gelişimi, üreticileri dış pazar arayışına itmektedir. Uluslararası ticaret, farklı hukuki ve ekonomik düzenlemelere sahip ülkelerde bulunan ithalatçı ve ihracatçı için önemli riskleri bünyesinde barındırmaktadır. Milletlerarası ticaretin kazandığı yoğunluk, uzak mesafelerdeki tacirlerin birbirlerini tanımadıkları, bir araya gelmedikleri halde, ticaret yapmalarını sağlayacak emniyetli usullere ihtiyaç duymaları, klasik ödeme usullerinin dışında yenilerine duyulan ihtiyaç, akreditifi ortaya çıkarmıştır¹. Akreditif, her şeyden önce ödemenin güvence altına alınmasına hizmet eder². Uluslararası ticarette peşin ödeme, açık hesap yoluyla ödeme, kabul kredili ödeme, vesaik mukabili ödeme ve alıcı prefinansmanı gibi başka ödeme yöntemleri de kullanılabilmektedir.

Akreditifin ödeme yöntemi olarak kararlaştırıldığı sözleşme genelde satım sözleşmesi olup; daha az sıklıkla hizmet eser ve garanti sözleşmelerine de rastlanabilmektedir³. Milletlerarası ticarette para borcu, kural olarak bankalar aracılığı ile ifa edilmektedir⁴. Alıcı-ithalatçının para borcunu ödemesi için talimat verilen banka, satıcı-ihracatçının mükellefiyetlerini yerine getirdiğini gösteren belgelerin ibrazı ile ödemeyi yapmaktadır⁵.

Akreditif, milletlerarası ticari ilişkilerde en sık kullanılan ödeme yöntemlerinden birisi olmakla birlikte; milletlerarası ticarette etkin hemen hiçbir ülkede pozitif düzenlemeye konu olmamıştır. Bunun nedeni MTO’nun 1933 yılından beri güncelleştirdiği “Akreditife İlişkin Birörnek Kurallar”ın hemen hemen tüm dünyada kabul görmesidir. Bu Kurallar son olarak 2007 yılında güncellenmiş ve “Akreditife İlişkin Bir Örnek Usuller ve Uygulama Kuralları” (ABK/ UCP 600) başlığını taşıyan 600 sayılı Broşür yayımlanmıştır.