Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Şirketler Topluluğunda Bağlı ve Hâkim Şirket Raporları

Corporate Reports of Controlled and Controlling Companies in Multicorporate Enterprise

Sevda Bora

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun getirdiği en önemli yeniliklerden biri de şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemelerdir. Her şirketin bağımsız bir tüzel kişiliğe sahip olduğu fikri bu düzenlemeler yoluyla ekonomik gerçeklik temelinde gözden geçirilmiş ve çeşitli sorumluluk hükümleri öngörülmüştür. Sorumluluğa ilişkin hükümlerin uygulanması ve bağlı şirketin menfaatinin hâkim şirkete karşı korunması açısından bağlı ve hâkim şirket raporlarına ilişkin hüküm büyük önem taşımaktadır. Çalışmamızda öncelikle şirketler topluluğu, bağlı ve hâkim şirket kavramlarına kısaca değinilecek; rapor hazırlanmasına ilişkin kuralları düzenleyen hükmün amacı üzerinde durulacaktır. Sonrasında bağlı ve hâkim şirket raporları incelenerektir. Son olarak ise hâkim ve bağlı şirket raporlarının gereği gibi ya da hiç düzenlenmemesi halinde gündeme gelebilecek yaptırımlar açıklanacaktır.

Hâkim Şirket, Bağlı Şirket, Şirket Raporu.

One of the most important innovations brought by the Turkish Commercial Code No: 6102, is the regulations regarding the company community. The idea that every company have an independent legal entity revised on the basis of economic reality through these regulations and several liability provisions have been foreseen. Implementation of the provisions on liability and for the protection of the interests of the controllled company against the controlling company, provisions on company reports is of great importance. In our study, primarily the concept of corporate community, controlled and controlling companies will be briefly discussed; The provisions of the rules for the preparation of the report will focus on the goal. After the dependent and dominant company reports will be examined. Finally, As required of judges and affiliated companies report or, if not regulated at all, sanctions will be explained.

Controlling Company, Controlled Company, Corporate Report.

I. GENEL OLARAK

Ticaret hukukunda sermaye şirketlerine egemen olan temel ilkeler sınırlı sorumluluk1 ve ortaklığın bağımsız bir tüzel kişiliği olduğu ilkeleridir2. Temel düşünce, şirketlerin ayrı bir tüzel kişiliği olduğundan ve bağımsız bir yapı oluşturduğundan beslenmektedir. Ancak bazen ekonomik gerçeklik bu düşüncenin tersi şeklinde bir ortaklık yapısını gündeme getirebilir3. Hukuken ayrı tüzel kişiliği ve ayrı karar alma organı olan bir şirket, ekonomik anlamda başka şirketlerle topluluk oluşturarak, pekâlâ başka bir şirketin emir ve talimatları altında hareket edebilir. Böyle bir durumda şirketler yalnızca kendi menfaatlerini göz önüne alarak karar almayıp topluluk menfaatine göre hareket etmeye başlar ve şirketlerin menfaatinin topluluk ya da topluluğu yöneten hâkim şirket lehine göz ardı edilebilme riski doğabilir4. Bir şirket topluluğu içinde olan şirketlerin uğradığı zararlara ilişkin olarak kendi yöneticileri sorumlu olmakta, emir ve talimatlarını yerine getirdikleri şirket kar elde ettiği halde bu şirketle bağı olmayan diğer şirket pay sahipleri ve alacaklıları zarara uğrayabilmekte; asıl sorumluların ise ortaklığın bağımsızlığı düşüncesinden ötürü sorumlu tutulmama ihtimalleri bulunmaktaydı. Sınırlı sorumluluk ve ayrı tüzel kişilik olgusunun ekonomik gerçeklikle örtüşmediği durumlarda ortaya çıkan bu haksız durumun giderilmesi amacıyla TTK “şirketler topluluğu5”na ilişkin düzenlemeler yapmıştır6.

Şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemelerle, topluluğu oluşturan ortaklıklar arasındaki ilişkiler, şeffaflık, hesap verilebilirlik ve menfaat dengesi temelinde kurallara bağlanmıştır7. Düzenlemeler sermaye şirketlerini esas alarak oluşturulmuşsa da şirket kavramı benimsenerek tüm şirket türleri8 kapsama alınmış ve istisnai olarak teşebbüslerin de hâkim şirket gibi değerlendirilebileceği belirtilerek hükümlerin uygulama alanı genişletilmiştir (bkz. TTK m.195, f. 5)9.

TTK’ya göre bir şirket üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak; oy haklarının çoğunluğuna sahip olan, şirket sözleşmesine göre yönetim organında karar alma çoğunluğu oluşturacak sayıda üye seçebilme hakkı olan, bir sözleşmeye dayanarak tek başına ya da diğer pay sahipleriyle birlikte oy çoğunluğunu oluşturan ve son olarak da bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla bir şirketi hâkimiyeti altında tutabilen şirket, hâkim şirket ve diğer şirket de bağlı şirkettir (TTK m.195, f. 1)10. Bu sayılan durumların hiçbirine girmemekle birlikte bir şirketin başka bir şirkette pay çoğunluğuna sahip olması ya da şirketi yönetebilecek kararları almaya yetecek miktarda o şirkette payının olması o şirket üzerinde hâkimiyet oluşturduğuna karinedir (TTK m.195, f. 2). Hâkimiyeti ise bir şirketin faaliyet, finans ve yönetim politikasını belirleme gücü olarak tanımlamak mümkündür11. İşte hâkim şirket ve bu şekilde doğrudan ya da dolaylı bağı olan diğer tüm bağlı şirketler, şirketler topluluğunu oluşturur ve hâkim şirket ana şirket, bağlı şirketler ise yavru şirketler olarak ifade edilir (TTK m.195, f. 4). Şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerin uygulama alanı bulabilmesi için ise bu şirketlerden en az birinin merkezinin Türkiye’de bulunması gereklidir (TTK m.195, f. 1).