Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme

Agency Without Authority

Hülya ATLAN KAZAN

Gerçek olmayan vekâletsiz iş görme, hem kavramın hem de kapsamın oldukça tartışmalı olduğu bir kurumdur. Bu çalışmada, gerçek olmayan vekâletsiz iş görme kavramından ne anlaşılması gerektiği, iş sahibinin ve iş görenin hak ve borçları, gerçek olmayan vekâletsiz iş görmeden doğan kazancın iadesi talebinin diğer bazı taleplerle yarışıp yarışmayacağı üzerinde durulacaktır.

Vekâletsiz İş Görme, İş Sahibi ile İş Görenin Hakları, Kazanç Devri, Vekâletsiz İş Görmenin Uygun Bulunması, Talepler Arasındaki İlişki.

Agency without authority is a contentious institution both in term and in content. The subjects mentioned in this article are: The concept of agency without authority, the rights and obligations of the agent and principal, the relation between the claim of the transfer of the profit pursuant to agency without authority and the other claims.

Agency Without Authority, Rights and Obligations of the Agent and Principal, The Transfer of the Profit, The Assent of Agency Without Authority, The Relation Between the Claims.

GİRİŞ

Gerçek olmayan vekâletsiz iş görme, başkasının işini kendi yararına gören kötüniyetli iş görenin, bu iş görme nedeniyle sağladığı kazancı iş sahibine devretmesini düzenleyen bir kurumdur. Birçok konuda uygulama alanı bulan gerçek olmayan vekâletsiz iş görme, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu¹ (TBK) m.530 (818 sayılı Borçlar Kanunu - BK m.414)² hükmünde düzenlenmiştir. Haksız fiil ve sebepsiz zenginleşme hükümlerine nazaran daha kapsamlı olan kazanç devri talebini sağlayan gerçek olmayan vekâletsiz iş görme, bu özelliği ile iş sahibi açısından daha avantajlı sonuçlar yaratmaktadır. TBK m.530 hükmüne dayanan talep ile iş gören, kendi özel imkânlarıyla, iş sahibinin elde edemeyeceği bir kar elde etmiş olsa dahi, bunları iş sahibine devretmek zorundadır. Esasında büyük bir öneme sahip olan gerçek olmayan vekâletsiz iş görme, tereddüde yer bırakmayacak biçimde ayrıntılarıyla izah edilmeye muhtaç bir kurumdur.

Her şeyden önce, gerçek olmayan vekâletsiz iş görme kavramının ifade ettiği anlam tespit edilmelidir. Hangi hallerde iş görenin davranışının gerçek olmayan vekâletsiz iş görme oluşturacağı, iş görenin iyiniyetinin oynadığı rol, bu kurumu niteleyecek olan kavramsal açıklama için izahı gerekli hususları oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, gerçek olmayan vekâletsiz iş görmenin hukuki niteliği ve bu konuda ileri sürülmüş olan teoriler belirlenmelidir.

Çalışmamızda, gerçek olmayan vekâletsiz iş görmenin varlığından söz edilebilmesi için gerekli olan unsurlar, objektif ve subjektif unsurlar biçiminde iki kısma ayrılarak incelenecektir. Özellikle iş görenin kötüniyetli olmasının gerekip gerekmediğinin tespiti bakımından subjektif unsur, üzerinde durulması gereken önemli bir hususu teşkil etmektedir.