5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na ve 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunu’na Göre Vazife Malullüğü

“Duty Disability According to The Social Insurance and Universal Health Insurance Law no 5510 and Government Retirement Fund Law no 5434”

Hatice Duygu ÖZER

Sosyal güvenlik sistemimiz yapılan reform çalışmalarıyla her ne kadar tüm çalışan grupları için ortak düzenlemeler getirmeyi hedeflese de, bazı sigorta dalları açısından sigortalılar arasında kabul edilen farklı uygulamalar devam etmektedir. Çalışmamızda bunlardan biri olan vazife malullüğü gerek 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu gerekse 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ndaki düzenlemeler doğrultusunda ele alınmıştır. Hizmet sözleşmesiyle çalışanlar ve bağımsız çalışanlara uygulanan ancak kamu çalışanlarına uygulanmayan iş kazası ve meslek hastalığı sigortasının alternatifi olarak düzenlenen vazife malullüğü, genel olarak yaptığı görev sırasında veya görevin etkisiyle malul duruma düşen kamu çalışanlarına uzun vadeli sigorta kolundan sağlanan aylık ve diğer parasal yardımları kapsamaktadır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile kıyaslandığında, vazife malulü olma koşullarının daha zor olduğu ve ayrıca vazife malulü olmayı engelleyen hallerin de ayrıca mevzuatta yer alması, sigortalıların vazife malulü kabul edilmesini güçleştirse de, vazife malulü olanlara sağlanan hakların iş kazası geçirenlere göre daha avantajlı oldukları söylenebilir.

Malul, Vazife Malulü, İş Kazası, Meslek Hastalığı, Aylık, Harp Malulü.

Even though our social security system has purposed to provide common arrangements for all employee groups, among some insured employees there is still different implementings for some kinds of insurances. One of them is called duty disability was examined in our article according to the 5434 Government Retirement Fund Act and 5510 Social Insurance and Universal Health Insurance Act. Duty disability that is used as alternatively to the insurance of occupational accidents and diseases covers only government employees especially civil servants but not workers or self-employed. Duty disability occurs if the disability is caused during the insurance holders’ carrying out their duties and also it refers monthty pay and other monetary benefits drived from the long-term insurances. When compared with the insurance of occupational accidents and diseases, the eligibity conditions of the duyt disability are more difficult to maintain. In addition to them there also circumstances which prevents to be duty disability. However it can be said that duty disability benefits are more adventageous than the insurance of occupational accidents and diseases benefits.

Disabled, Duty Disability, Occupational Accident, Occupational Disease, Monetary Benefit, War Disabled.

I. GİRİŞ

Çalışan kesimin faaliyetlerini yerine getirirken maruz kaldıkları ve görevlerini yerine getirmelerini engelleyecek boyuttaki bedensel zarara uğramaları iş kazası veya meslek hastalığı olarak adlandırılır. Sosyal güvenlik sistemi de bu riske maruz kalanlara başta sağlık yardımı olmak üzere parasal ödemeler yapmaktadır. Ancak, iş kazası ve meslek hastalığı kavramı sosyal güvenlik sistemimizde yer alan tüm çalışanları kapsayacak biçimde düzenlenmemiştir. 5510 sayılı Kanun'un öncesinde de, 5510 sayılı Kanun döneminde de önceki ifadesi ile iştirakçiler, şimdiki ifadesi ile 4/1-c'li olanlar iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamına dahil edilmemiştir. Ancak bu durum elbette, iştirakçilerin ve 4/1-c'lilerin çalışmalarından dolayı bedensel zarara uğramaları olasılığında sosyal güvenlik sistemince korunmayacakları anlamına gelmemektedir. Zira bu kapsamdaki sigortalılar bakımından anılan eksikliği gidermek için diğer sigortalılar için öngörülmeyen vazife malullüğü kavramı oluşturulmuştur¹. Ayrıca vazife malullüğünün özel bir türü olarak da harp malullüğü düzenlenmiştir. Vazife malullüğü kavramı 5434 sayılı Kanunda 45-49. maddelerde, 5510 sayılı Kanunda ise, 47. maddede ele yer almıştır.

Bu çalışmada adi malullük kavramından farklı olarak oluşturulan vazife malullüğünün 5510 ve 5434 sayılı Kanunlara göre hak kazanma koşulları, bağlanan aylıklar ve diğer yardımlar incelenecektir. Bu noktada vazife malullüğü kavramı benzer kavramlar olan iş kazası ve meslek hastalığı, harp malullüğü, adi malullük ile kıyaslanarak ele alınacaktır.

Konunun yabancı hukuk sistemlerindeki düzenleniş biçimine bakıldığında, pek çok ülkede kamu çalışanlarının da iş kazası sigortası kapsamında olduğu bu sigortadan yardımlar aldıkları görülmektedir. Örneğin Almanya'da memurlar ve kamu sektöründe çalışan işçiler için özel iş kazası sigortası sistemi mevcuttur². Benzer bir uygulama Finlandiya'da da vardır³. Öte yandan pek çok ülkede de ülkemizdeki gibi askeri personele yönelik özel uygulamalar mevcuttur⁴.