Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

İki Taraflı Yatırım Anlaşmalarında Bulunan Ortak Hükümlerden En Çok Gözetilen Ulus Kaydı, Ulusal Muamele İşlem Standardı, Kâr Transferi ve Karşılıklılık İlkesi Genel Değerlendirmesi

The General Assessment of Conditional
 Most-Favored Nation, National Treatment Standard,
 Profit Transfer and Principle of Reciprocity Which are 
Common Provisions in Bilateral Investment Agreements

Efe DÜNDAR

Bulunduğumuz zamanın sürekli gelişen ve değişen ekonomik koşullarında iki taraflı yatırım andlaşmaları yatırımların ve yatırımcıların karşılıklı teşviki ve korunması açısından giderek önem kazanmakta pek çok devlet birbirleriyle iki taraflı yatırım andlaşmaları imzalamak suretiyle bu koruma tedbirinden faydalanma yoluna gitmektedirler. İki taraflı yatırım andlaşmalarında ilk bakışta pek çok hüküm birbirine benzer ortak özellikler gösterse de anlaşmalar taraf devletlerin ve yatırımcıların hassasiyet dengeleri açısından farklılıklar barındırmaktadır. İki taraflı yatırım andlaşmaları özellikle son otuz yıl içerisinde önem kazanmaya başlamış, kazanılan bu önem neticesinde de uluslararası boyutta yatırım uyuşmazlıklarının çözümünde ve sağlanacak garanti getirilen ek koruma tedbirleri ile özellikle kamulaştırma riskini bertaraf etmeyi amaçlamaktadır. İki taraflı yatırım andlaşmalarında ortak hükümler olarak yer alan en çok gözetilen ulus kaydı, ulusal muamele işlem standardı, karşılıklılık ilkesi, kar transferi formülü olarak ortaya çıkan bu tedbirler çalışmamızın ana konusunu oluşturmakta Türkiye, ABD arasında imzalanmış bulunan yatırımların karşılıklı teşviki ve korunmasına dair andlaşma model andlaşma olarak çalışmamızda yer almaktadır.

İki Taraflı Yatırım Andlaşması, En Çok Gözetilen Ulus Kaydı, Ulusal Muamele İşlem Standardı, Kâr Transferi, Karşılıklılık İlkesi.

In ever-growing and changing economic conditions of our time, bilateral investment agreements are gradually becoming crucial in terms of mutually inciting and protecting both investments and investors and many states utilize this protection measure by signing bilateral investment agreements. Even though many provisions in bilateral investment agreements seem to have similar characteristics, the agreements have distinctions in terms of sensitiveness balances of both state parties and investors. Bilateral investment agreements particularly gained importance within the last 30 years and as a result of this importance, it aims to settle the investments disputes in international level and especially eliminate the expropriation risk with the additional measures which will be brought the provided guarantee. These measures, as conditional most-favored nation, national treatment standard, principle of reciprocity and profit transfer formula, which are among the common provisions in bilateral investment agreements are the main topic of our study and the agreement which was signed for mutually protection and encouragement of investments between Turkey and USA is in our study as the model agreement.

Bilateral Investment Agreement, Conditional most-favored-nation, National Treatment Standart, Profit Transfer, Principle of Reciprocity.

I. İKİ TARAFLI YATIRIM ANDLAŞMALARI

Yabancı yatırım ve yatırımcıların korunmasında etkileri ve rolü bulunan iki taraflı yatırım anlaşmaları, iki devlet arasında imzalanan ve bir tarafın yatırımcısının diğer tarafın ülkesinde yatırım yapmasını karşılıklı olarak koruyan, güçlendiren, teşvik eden, geliştiren, ayrıcalıklı hale getiren, ana gayesi yatırımcı ve dolayısıyla yatırımları korumak üzere detaylandırılmış ve planlanmış anlaşmalardır.

Yabancı yatırımların korunması ihtiyacı, özellikle çok uzun yıllardan beri yatırımcının mensup olduğu devletlerin, şikayetçi olduğu kamulaştırma1 ve eş etkili önlemler, uluslararası düzeyde ve uluslararası hukuk bakımından bazı çabaların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Ne var ki, yabancı yatırımı himaye edebilecek dünya çapında genel kabul görmüş ve yatırımı bütün boyutlarıyla düzenleyen bir uluslararası belge ya da çok taraflı bir anlaşma bugüne kadar gerçekleşememiştir.2

Bu sebepler neticesinde yabancı yatırımcılar, yatırımlarını devlet bazında korumak amacı ile yatırımlarının sadece ev sahibi devletin yabancı yatırımlarını düzenleyen kanunlara tabi olmasını istemediklerinden çeşitli yollar denemiş, en sonunda devletlerle yapılan ortak müzakereler sonucu iki taraflı yatırım anlaşmaları üzerinde ortak kanıya varılmıştır. Tüm bu gelişmeler sonucunda başlarda devletlerarasında yapılan iki taraflı dostluk ve ticaret anlaşmalarının birkaç maddesinde düzenlenen karşılıklı yatırımlar zaman içinde kazandığı önem sebebiyle özel olarak iki taraflı anlaşmalara konu olmaya başlamışlardır3.