Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Dolaylı Failliğin 
Ortaya Çıkış Biçimleri

Meral EKİCİ ŞAHİN

I. GENEL OLARAK

Ceza Kanunlarının özel kısmında yer alan suç tipleri, çok failli suçlar1 dışında genellikle bir kişi tarafından ihlali göz önünde bulundurularak düzenlenmiştir2. Bir kişi tarafından gerçekleştirilmesi mümkün olan suçlara "tek failli" veya "bireysel suçlar" denirken3, suçun oluşması için TCK m. 252'de düzenlenmiş olan rüşvet veya TCK m. 255'de yer alan nüfuz ticaret suçlarında olduğu gibi, kanun koyucunun birden fazla kişinin bulunmasını şart koştuğu suçlara "çok failli suçlar" denir4. Ancak, suçlar daha kolay işlenmeleri nedeniyle genellikle bir kişi tarafından değil, birden fazla kişinin birlikte hareket etmeleri veya bir kişinin davranışlarına diğerlerinin etki ve katkılarıyla gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde bir kişi tarafından işlenebilecek olan suçların, birden fazla kişinin katılmasıyla gerçekleştirilmesine "suça iştirak" denir5. İştirak halinde, suçun işlenmesine katkı sağlayan kişilerin cezai sorumluluklarının belirlenmesi, ceza hukukunun en önemli sorunlarından biridir. Bu nedenle öğretide iştirake ilişkin önemli eserler ortaya konmuş6, buna karşın faillik ihmal edilmiştir.

Kanunda suç olarak tanımlanan fiili gerçekleştiren kişi7 faildir. Suçun objektif ve sübjektif unsurlarını gerçekleştirmek failliğin temel şartıdır8. Faillik, kişinin suçu doğrudan doğruya veya bir başkasıyla birlikte işleyip işlememesine göre değişik şekillerde ortaya çıkabilir. Kişi, suç olarak tanımlanan fiili bizzat kendisi gerçekleştirebileceği gibi, bir başkasıyla birlikte veya bir başkasının eylemini araç olarak kullanmak suretiyle de gerçekleştirebilir. Suçun kanuni tanımında yer alan unsurları bizzat gerçekleştiren kişi, doğrudan failken9; tipiklikte gösterilen hareketleri ve bu hareketlere doğrudan ve zorunlu olarak bağlı bulunan diğer hareketleri birlikte gerçekleştiren kişiler müşterek faildir10. Suçu, bizzat işlemek yerine bir başkasını araç olarak kullanarak işleyen kişi ise dolaylı faildir11.

Dolaylı failliğe ilişkin yasal düzenlemelerin tarihçesi de, iştirak kurumuna ilişkin yasal düzenlemelere oranla yenidir. Pek çok ülkenin ceza kanununda dolaylı failliğe ilişkin açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Örneğin, Fransız Ceza Kanunu'nda dolaylı failliğe ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Amerikan Federal Ceza Kanunu'nda da doğrudan ve dolaylı faillik arasındaki ayrım açık bir şekilde yapılmamaktadır12.