Banka Teminat Mektubu - Hukuki Niteliği ve Çeşitleri
Letter of Bank Guarantee - Its Legal Status and Types
Damla Gülseren Songur,Çiğdem CEYLAN
Günümüzde banka teminat mektupları ticari hayatta sıklıkla kullanılan bir gayrinakdi kredi türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerek ülke içi ticari ilişkiler gerekse milletlerarası ticari ilişkiler ile borç ilişkilerinde taraflar arasındaki güvenin sağlanması ihtiyacını ve bunun sonucu olarak da banka ticaret mektubu kurumunu doğurmuş; söz konusu gelişmelere paralel olarak teminat mektupları her geçen gün gelişmiş ve çeşitlenmiştir. Teminatın bağımsız bir kurum, özellikle banka gibi ticari itibarı olan bir güven kuruluşu tarafından verilmesi ise uygulamada banka teminat mektuplarını yaygınlaştırmıştır. Ticari ilişkiler nedeniyle bir araya gelen ve sözleşmeler kuran tarafların birbirlerini tanımamaları, sözleşmenin karşı tarafının edimini hiç ya da gereği gibi ifa edip etmeyeceği konusunda bir güven sorunu yaşanmasına neden olmakta ve bu güven eksikliği banka teminat mektuplarının önemini arttırmaktadır. Nitekim banka teminat mektupları, bankaların üzerlerinde yer alan meblağı ilk talepte ve herhangi bir araştırma yapmaksızın ödemeleri, arkalarında kredibilitesi hususunda itimat edilen banka tüzel kişiliğinin bulunması bakımından güvenli olması, alınmasının muhatap (alacaklı) için masrafsız, çabuk ve basit olması dolayısıyla alacaklıların alacaklarını güvence altına almak için en çok tercih ettikleri bir teminat türüdür.Çalışmamızda öncelikle teminat mektubu kavramına değinildikten sonra teminat mektubunun hukuki niteliği ve buna bağlı olarak tarafları arasındaki ilişkiler üzerinde durulacaktır. Son olarak banka teminat mektubunun çeşitlerine yer verilecektir.
Banka, Teminat Mektubu, Kontrgaranti, Muhatap, Lehtar.
Nowadays one comes across with letters of bank guarantee circulated actively in business life as a type of non-cash credit. As a result of that, letters of guarantee gave a rise to need to ensure the trust between actors in both domestic/external trade and debt relationships. Furthermore, it also caused emergence of a specific type thereof, letter of bank guarantee. In parallel with these developments, letters of guarantee have been evolved and become varied each passing day. The reason, why the circulation of letters of bank guarantee has increased in practice, is that the debt is securitized by an independent trust establishment, especially a bank which has a commercial standing.Generally, it causes a trust issue for signatory parties who meet up with and know each other only because of trade relationships and do not have any idea, if other party would fully or properly perform his obligation. This trust issue, or that is to say, this lack of trust, makes letters of bank guarantee more important. Since banks make payments in full amount on the first request without any further investigation and it is secure because it is covered by a legal entity who has credibility worthiness, on the other hand, it is free of charge, rapid and easy for addressee to have, letter of bank guarantee is one of the most preferred legal instrument for obligee to collateralize.In this essay, firstly we address the concept of letter of guarantee. Then, we assess its legal status and the relationships between parties. Finally, all types of letter of bank guarantee will be included.
Bank, Letter of Guarantee, Counterguarantee, Addressee, Beneficiary.
I. KAVRAM OLARAK BANKA TEMİNAT MEKTUBU
Türk hukuk sisteminde, banka teminat mektupları1 uygulamasının ilk kanuni dayanağını, 6048 sayılı Kararname2 ile kabul edilen kesin (kat’i), geçici (muvakkat) ve avans teminat mektupları metinleri oluşturmuştur3. Başta, devlet ve kamu kuruluşlarınca yapılan arttırma, eksiltme ve ihalelerde kullanılan ve devlet ve kamu kuruluşlarının kabul edecekleri teminat mektuplarının hangi tür bilgileri içermesi gerektiğini belirleyen bu metinler, bankacılık uygulamasında banka teminat mektuplarının gelişmesiyle, sadece kamu kurumlarınca ihaleler nedeniyle değil; mahkemeler, icra daireleri, sosyal sigortalar kurumu, hatta özel ve büyük çaplı is yaptıran yatırımcılar tarafından da çeşitli nedenlerle istenir hale gelmiştir ve günümüzde halen kullanılmaktadır.
Bugün, bankalar tarafından düzenlenen teminat mektupları, Bankacılık Kanunu’nun kredilerle ilgili hükümlerine tabi bulunmaktadır. Bankacılık Kanunu, teminat mektubunun tanımına ve hükümlerine yer vermemekte ancak çeşitli maddelerinde bu tür mektuplara değinmektedir. Buna göre, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun faaliyet konuları başlığı altında düzenlenen 4. maddesinin (c) bendinde; nakdi, gayri nakdi, her cins ve suretle kredi verme işlemlerinin bankaların faaliyet konuları içerisinde yer aldığı belirtilmekte4; “Krediler” başlıklı 48. maddesinde de; bankalarca verilen nakdi krediler ile teminat mektupları, kontrgarantiler, kefaletler, aval, ciro, kabul gibi gayri nakdi krediler ile bu niteliği haiz taahhütlerin kredi sayılacağı düzenlenmektedir. Bankaların bu faaliyetlerde bulunabilmeleri için ise, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 6 vd. maddelerinde belirtilen esaslara uygun olarak kurulmuş ve faaliyet gösteriyor olması gerekmektedir.
