Anonim Şirketlerde Özel Denetim İsteme Hakkı
Right of Claiming Special Audit in Joint Stock Companies
Sema Aydın
TTK ile anonim şirketlerde kurumsal yönetim ilkelerine uygun olarak özellikle pay sahipleri ve azlığın şirketin yapısal değişiklik ve önemli kararlarında etkinliklerinin artırılması amaçlanmış, pay sahipliği ve azlık haklarının listesi zenginleştirilmiş, şirketin konusunda uzman, bağımsız ve tarafsız denetçilerce, uluslararası standartlara göre denetlenmesi ilkeleri kabul edilmiştir. Bu denetime rağmen kurucuların, şirket yöneticilerinin, kanun ve esas sözleşmeyi ihlal ederek yetkilerini kötüye kullanmaları neticesinde pay sahipleri, şirket ve dolayısıyla şirket alacaklıları zarar görebilirler. Bu zararın önlenmesi, mevcut zararın bu kişilerden istenebilmesinin kanıtının ortaya çıkarılması, pay sahipliği ve azlık haklarının etkin ve bilinçli bir biçimde kullanılabilmesi, çoğunluk hakimiyetinin azlığın haklarını ihlal etmesinin önüne geçilmesi için özel denetim büyük önem arz etmektedir. 6102 sayılı TTK ile gündeme bağlılık ilkesine tabi olmaksızın pay sahiplerine tanınan özel denetim hakkının kullanılış biçimi, özel denetçilerin yetki, hak ve sorumlulukları ayrıntılarıyla ele alınmıştır.
Özel Denetim, Özel Denetçi, Pay Sahipliğinden Doğan Hak, Azlık Hakkı, Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı.
It is aimed to increase the efficiency of shareholder and minority in the company’s structural changes and important decisions in accordance with Turkish Commercial Code and corporate governance principles. Also, rights of shareholder and minority are enriched and it is accepted to audit the company by the expert, independant and objective auditors in accordance with the international standards. In despite of this audit, founders and directors of company may violate the law and articles of association and abuse their power. Therefore, shareholders, company and so creditors of the company can be damaged because of the violation. Special audit has great importance to prevent the damage, to unveil the proof for claiming the actual damage, to exercise the rights of shareholder and minority efficiently and consciously, to prevent the rights of minority from majority dominance. Way of using the special audit right of the shareholders notwithstanding the agenda under the Turkish Commercial Code numbered 6102, competence, right and responsabilities of special auditors are examined in detail.
Special Audit, Special Auditor, Shareholder’s Right, Right of Minority, Right of Information and Examination.
I. GİRİŞ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile pay sahiplerine tanınan haklardan biri de “özel denetim isteme hakkı”dır. Kanunda bu hak, hem pay sahipliği hakkı, hem de azlık hakkı olarak düzenlenmiştir. 6762 sayılı Eski Türk Ticaret Kanunu’nda (ETTK) sadece azlığa tanınan özel denetim isteme hakkı, 1 Temmuz 2012’de yürürlüğe giren TTK’nın 438 ile 444. maddeleri arasında ayrıntılı bir biçimde düzenlenmiş, bunun yanı sıra TTK’nın 207 ve 406. maddelerinde şirketler topluluğunda özel denetçi atanmasına ilişkin özel düzenlemelere de yer verilmiştir. ETTK’da özel denetim isteme hakkı sadece anonim şirketler için öngörüldüğü halde TTK’da özel denetim isteme hakkı sermaye şirketlerinin tümü için hüküm ifade edecektir1. ETTK’da özel denetçiye ilişkin hükmün yetersizliği, mevcut ihtiyaçlara cevap vermemesi, bu hakkın pay sahipliğinden doğan bir hak olarak düzenlenmeyip sadece azlığa tanınan bir hak olması, özel denetim talebinin gündeme bağlılık ilkesinin bir istisnası olduğunun açıkça belirtilmemiş olması, özel denetçiyi atama yetkisinin genel kurulda bulunması, özel denetçinin hak ve sorumluluklarının yasada açıkça belirlenmemiş olması nedeniyle etkin bir şekilde kullanılamayan bu hak TTK m.438 ve 444 arasında kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir2.
II. ÖZEL DENETİM TALEBİ
TTK’da kabul edilen düzenlemelere göre özel denetim talebi genel kurula yapılmak zorundadır. Bu talebi, genel kurulun kabul edip etmemesine göre ise farklı durumlar ortaya çıkmaktadır.
TTK’da yapılan değişiklikle ETTK’dan farklı olarak pay sahiplerinin özel denetim isteme hakkına sahip oldukları açıkça ifade edilmiş ve bu hakkın gündeme bağlılık ilkesine bağlı olmadığı da hükümde belirtilmiştir. Nitekim TTK m. 438’de her pay sahibinin, pay sahipliği haklarını kullanılabilmesi için gerekli olması ve bilgi alma ya da inceleme hakkını da daha önce kullanmış olması koşuluyla, belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuşturulmasını, gündemde yer almasa bile genel kuruldan isteyebileceği ifade edilmiştir. Böylece TTK ile artık özel denetim hakkı açıkça gündeme bağlılık ilkesinin bir istisnası haline getirilmiştir, bu konu daha önce gündemde yer almasa bile gündeme alınıp alınmayacağına ilişkin bir oylamaya da gerek olmaksızın genel kurulda görüşülerek karara bağlanacaktır.
