Hukuk ve Devlet

Law and State

Mehmet Akad

Demokrasinin en önemli unsuru hiç kuşkusuz hukuk devletidir. Her dönem güncelliği ve önemini yitirmeyen hukuk devleti, tarihsel süreç ve Anayasa Mahkemesi kararları kapsamında incelenmiştir.

Hukuk Devleti, Toplum Sözleşmesi, Anayasa Mahkemesi Kararları.

Undoubtedly Rule of law is the most sulostantial element of democracy. Rule of law which is never lost its importanca and actuality, has been examined within the concept of historical process and constitutional.

Rule of Law, Social Contract, Constitutional Court Decisions.

GİRİŞ

Hukuk ve devlet başlığını taşıyan bu incelemede konuya bir soru ile başlamak istiyorum; Hukuk devlet için mi vardır yoksa devlet hukukla mı bağlıdır? Başka bir deyişle hukuk mu önce gelir, yoksa devlet her şeyin üstünde midir? Yanıtın ünlü “toplum sözleşmesi” kuramında saklı olduğu kanaatindeyim, konuyu da bu yönteme bağlı olarak ele alıp açıklamaya çalışacağım.¹

I. TARİHSEL GELİŞME: SİTE DEVLETİ VE HUKUK

Sorunun tarihsel gelişim içinde yerini bulmak ve nasıl ortaya çıktığını görebilmek için M.Ö. 6. yüzyıllara kadar gitmek gerekiyor. O dönemde bugünkü Yunanistan'ın güneyindeki Mora yarımadasında kurulan Sparta ile gene hemen yanı başındaki Atina ilk (site), şehir devletleri olarak kabul edilirlerdi. Site ya da şehir devletleri sözünden de anlaşılacağı gibi, 350-400.000 nüfuslu, tarım ve hayvancılıkla geçinen köylerden oluşan devletçiklerdi ama bizi asıl ilgilendiren yönetim biçimleri ve devlet anlayışları olacak.

Gerçekten, 3 farklı sosyal grubun yaşadığı şehir devletlerinde kurucu ve yönetici grup Atinalı yurttaşlardı. Kurdukları o küçük devlete bağlıydılar, site hep önde gelirdi ama esas olan yasalar ve hukuk düzeni içinde bağlılıktı. Devlete bağlılık ama yasal düzen içinde bağlılık, sitenin yönetimi ama hukuka uygun bir yönetim... Zaten o zamanki yurttaşın başka çaresi de yoktu, yaşaması için devletin varolması gerekliydi, onu da yasalarla, hukukla çevirmişti... Görüldüğü gibi, adalet, özgürlük, anayasal yönetim, yasalara saygı gibi modern devletin ilkelerin temelleri daha o zamandan atılmaya başlanmıştı.