Kambiyo Senedi Alacaklısının Takip Yolu Seçimi
Bill of Exchange Creditor’s Choice of Enforcement Procedure
Mehmet Ertan Yardım
Türk hukukunda, genel takip yolları yanında yalnız kambiyo senetlerine özgü bulunan ve alacaklı lehine düzenlemeler içeren haciz ve iflas yoluyla takip yolları kabul edilmiştir. Kambiyo senedi alacaklısı TTK’da öngörülen usulleri yerine getirdikten sonra alacağını alamamışsa kambiyo senetlerine özgü takip yollarına başvurabileceği gibi genel takip yollarına da başvurabilir. Alacak aynı zamanda rehinle temin edilmişse dahi alacaklının kambiyo senetlerine özgü takip usullerine başvurma imkanı bulunmaktadır. Bunun yanında, belirli şartlarda kambiyo senedi alacaklısının temel alacağını talep ederek genel takip usullerine başvurması mümkündür. Takip yolları arasında esaslı farklılıklar bulunduğundan alacaklının takip yolu seçimi büyük öneme sahiptir. Çalışmamız kapsamında, kambiyo senedi alacaklısının başvurabileceği takip yolları, bu takip yollarını seçim usulü, bu takip yolları arasında temel farklar, temel ilişkiye dayanarak genel takip yollarına başvurulması, birden çok takip yoluna başvurulup başvurulamayacağı sorunu gibi hususları incelenecektir.
Kambiyo Senetleri, Takip Yolları, Kambiyo Senetlerine Özgü Takip, Kambiyo Senedi Alacaklısının Seçimi, Kambiyo Senedinin Delil Değeri.
In Turkish legal system, there are garnishment and bankruptcy enforcement procedures peculiar to bills of exchange which hold articles for the benefit of creditor, besides common enforcement procedures. The bill of exchange creditor who couldn’t collect his bill by following commercial code, can apply to enforcement procedures peculiar to bills of exchange also common enforcement procedures. When the credit is guaranteed by a pledge, the creditor can apply as well enforcement procedures peculiar to bills of exchange. Furthermore, bill of exchange creditor can apply also common enforcement procedures while he is relying base transaction in certain conditions. The choice of creditor is really important because of the significant differences at enforcement procedures. Within in the purview of our article, subjects as possible enforcement procedures which could be applied by bill of exchange creditor, the form of choosing enforcement procedure, the basic differences between common and bill of exchange enforcement procedures, the problem of applying multiple enforcement procedure in the same time are considered.
Bills of Exchange, Enforcement Procedures, Enforcement Procedure Peculiar to Bills of Exchange, The Choice of Bill of Exchange Creditor, Evidence Value of Bill of Exchange.
GİRİŞ
Bilindiği gibi, icra ve iflas hukuku sistemimiz içinde farklı özellikleri haiz çok sayıda takip yolu bulunmaktadır1. Belirli alacaklara özgülenmiş çok sayıda takip yolu bulunmasının yerinde olup olmadığı tartışmaya açıktır. Keza doktrinde takip yollarının çeşitliliğinin ve takip sisteminin karışık yapısının eleştirildiği görülmektedir2. Alacağının mümkün olduğunca çabuk ve masrafsız tahsil edilmesini isteyen alacaklı, alacağının niteliğini dikkate alarak ve başvurabileceği takip yollarının özelliklerini değerlendirerek kendisi için en uygun gördüğü yola başvurmalıdır. Takip yolları birbirine göre ciddi farklılıklar gösterdiğinden alacaklının seçimi belirleyici olacaktır.
Genel olarak, para alacaklısının önce dava açarak ilam edinme ve ilamlı takip başlatma imkanı olduğu gibi doğrudan genel haciz yoluyla takibe, bunun yanında, borçlu iflasa tabi ise iflas yoluyla takibe başvurma imkanı da bulunmaktadır3. Kambiyo senedi alacaklısı, kambiyo senetlerine özgü haciz veya iflas yollarının yanında para alacaklısının başvurabileceği tüm takip yollarına da başvurabilir. Bu bağlamda, kambiyo senedinden doğan alacağını talep eden alacaklının (yetkili hamilin), ister kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takibe ister genel haciz yoluyla takibe, borçlu iflasa tabi ise, ayrıca ister genel iflas yoluyla takibe veya ister kambiyo senetlerine özgü iflas yoluyla takibe başvurma imkanı vardır. Kambiyo senedi alacaklısı, adi para alacaklısından farklı olarak alacağı rehinle temin edilmiş olsa dahi kambiyo senetlerine özgü haciz veya iflas yollarından birine başvurabilir. Gerçek anlamda, takip yolu seçimi, alacaklının kambiyo senedinden doğan alacağını istemesi halinde söz konusu olur; alacaklı, temel ilişkiye dayanarak talepte bulunuyorsa kambiyo senetlerine özgü haciz veya iflas yoluna başvurma imkanı olmayacaktır.
Çalışmamızın birinci kısmında, kambiyo senedinden doğan alacağını talep eden alacaklının takip yolu seçimi üzerinde duracağız. Bu kısımda öncelikle takip yolları seçiminin konusunu belirlemeye ve bu seçimin borçlar hukuku anlamında seçim hakkı ve/veya seçimlik hak ile benzer ve farklı yönlerini tespit etmeye çalışacağız. Sonrasında, takip yollarına ilişkin seçimin usulüne ve sonuçlarına değineceğiz. Bu bölümde özellikle takip talebinde istenen takip yolunun gösterilmemesi, kambiyo senedinin aslının tevdi edilmemesi gibi tartışılan hususları aktaracağız. Kısmın devamında alacaklının takip yolu seçimini, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takibin önce rehne müracaat kuralının istisnalarından birini teşkil etmesi bakımından ele alacağız. Son bölümde ise kambiyo senedine dayanılarak başlatılan genel haciz/iflas yolları ile kambiyo senetlerine özgü haciz/iflas yollarını karşılaştıracağız.
