Akaryakıt Bayilik Sözleşmelerinin Kararlaştırılan Süreden Önce Sona Ermesi Sebebiyle, Daha Önceden Bayiye Bayilik Sözleşmesi, İntifa Bedeli ya da Tapuya Şerh Edilmiş Kira Sözleşmesi Bedeli Olarak Yapılan Kazandırmaların...
Yusuf BÜYÜKAY
Akaryakıt bayilik sözleşmelerinin kurulması anında ya da sonradan belirli beklentilerin karşılığı olarak bayiye yapılan kazandırmaların, bayilik sözleşmesinin kararlaştırılan süreden önce sona ermesi yüzünden iadesini konu alan talepler ve dava dosyaları hukukçuların gündemini meşgul etmeye devam etmektedir. Bu çalışmamızda bayilik sözleşmesinin sona ermesinin hukuki sonuçları, özellikle de iade talebinin dayandığı esaslar ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Akaryakıt, Bayilik Sözleşmesi, Bayilik Sözleşmesinin Sona Ermesi, Rekabetin Korunması, İntifa, Fesih
When a petrol station contract is concluded or thereafter, some gains may be granted to the station operator in order to meet operator’s particular expectations. If the contract was brought to an end before time, the granted gains are reclaimed. That kind of claims or even court files including such claims are still on the agenda of lawyers. That article deals with the legal consequences of a terminated petrol station contract, especially the principles of reclaims.
Petrol Station Contract, Termination of Petrol Station Contracts, Protection of Competition, Usufruct, Resign
Akaryakıt bayilik sözleşmelerinin kurulması anında ya da sonradan belirli beklentilerin karşılığı olarak bayiye yapılan kazandırmaların, bayilik sözleşmesinin kararlaştırılan süreden önce sona ermesi yüzünden iadesini konu alan talepler ve dava dosyaları hukukçuların gündemini meşgul etmeye devam etmektedir. Bayilik sözleşmesinin kurulması esnasında var olan karmaşık ilişkiler ve taahhütler, tarafların sözleşmeye aykırı davranışı sonrasında daha da fazla anlaşılmaz ve çözümü hayli zor hal almaktadır.
Herhangi bir akaryakıt bayilik sözleşmesinin kurulması aşamasında, ilk ihtimal olarak, bayi olmak isteyen kişinin dağıtıcı firma ile bayilik sözleşmesi imzalaması gerekmektedir. Ancak, sektörün hareketliliği ve taahhütlerin büyüklüğü, dağıtıcı firma lehine bir takım taahhütlerin verilmesini zorunlu kılmaktadır. Uygulamada en çok karşılaşılan ve bir çok hukuki sorunun da kaynağı haline gelen, dağıtıcı firma lehine, akaryakıt istasyonunun üzerinde kurulu olduğu taşınmaz üzerinde intifa tesisidir. Buna ilave olarak, dağıtıcı firmanın lehine ipotek verilmesi, dağıtıcı firma ile kira sözleşmesi imzalanması ve bu kira sözleşmesinin tapuya şerh verilmesi, malik olan ve kiraya veren bayi lehine ise bu durumda alt kira sözleşmesi imzalanması, dağıtıcı firma lehine banka teminat mektubu verilmesi, müteselsil kefaletin öngörülmesi gibi uygulamalar da mevcuttur. Bu hususlara ilave olarak, sözleşmenin süresinden önce sona ermesine sebep olan kişinin ödeyeceği cezai şartın yüksek kararlaştırılması, malik ve aynı zamanda kiracı olan bayinin en küçük sözleşmeye aykırı davranışlarının fesih sebebi ve taşınmazın boşaltılması sebebi olarak kaleme alınması, sözleşmeden önce üzerinde hiç bir yapılaşmanın bulunmadığı taşınmazın akaryakıt istasyonu için hazır hale getirilmesi için yatırımın öngörülmesi ve büyük ölçüde bu yatırım bedelinin kredilendirilmek suretiyle bayiden tahsil edilmesi gibi hususular, uygulamada en çok karşılaşılan durumlar olmaya devam etmektedir. Ancak bazı sözleşmeler bakımından zorunlu malzemelerin bayiye ariyet olarak verilmesi, sabit ve sökülemeyen yatırımların faturalandırılması da söz konusu olabilmektedir.
Ortaya çıkan bu sorunların çözümü bakımından doktrinde ifade edilen görüşlerin birbirinden oldukça farklı olması, bu çalışmayı zorunlu kıldığını düşünmekteyim. Özellikle Yargıtay kararları ile benimsenen temel ilkelerin tekrar vurgulanması, eleştirilmesi ve uygun bir çözüm tarzının benimsenmesi bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu çalışmamızda, zaman itibariyle bir miktar geriye gidilmek suretiyle, sorunların ortaya çıkma sürecini kısaca özetlemek gerekmektedir.
