İlaç Patentinin Sağladığı Hukuki Koruma

Legal Protection Provided by Pharmaceutical Patents

Esra CENKCİ

Patent korumasının sağlanmasıyla, buluş yapmanın özendirilmesi amaçlanır. Öte yandan, ilacın insan sağlığıyla doğrudan alakalı olması ve ilaca ilişkin araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin hem maliyetli olması hem de uzun zaman alması nedeniyle, ilaç patenti ayrı bir öneme sahiptir. İlaç patentini düzenleyen kurallarla, salt patent sahibinin tekel hakkı gözetilmemeli, insan hakları kapsamında zikredilen sağlık hakkı da dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda, patent verilebilirlik koşulları ile patentin sağladığı hukuki koruma, ilaç patentlerinde farklılık arz edebilmektedir.

İlaç, Patent, İlaç Patenti, TRIPS.

With the provision of patent protection is intended to encourage the development of the invention. On the other hand, with the reason of drug’s directly relation to human health and costly as well as long time requirement of research and development activities related to drug, drug patent has a special importance. With the rules regulating pharmaceutical patents, should not be pursued monopoly right of the patent holder purely, at the same time right to health that is mentioned within the scope of human rights should be considered. In this regard, conditions for patentability and legal protection provided by the patent can vary in pharmaceutical patents.

Drug, Patent, Pharmaceutical Patent, TRIPS.

GİRİŞ

Patent, endüstri alanındaki bir buluşun sahibine, belli bir süre kendisinin izni olmaksızın başkaları tarafından imal edilmesini, kullanılmasını, satılmasını ve ithal edilmesini engelleme hakkı sağlayan, bir ülkenin resmi bir kurumu veya birçok ülke adına hareket etme yetkisine sahip bölgesel bir ofis tarafından başvuruya dayalı olarak verilen¹ belgedir². Patentle, fikri hakkın korunması ve buluş yapmanın özendirilmesi amaçlanır³. Öte yandan, ilacın insan sağlığıyla doğrudan alakalı olması ve ilaca ilişkin araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin hem maliyetli olması⁴ hem de uzun zaman alması nedeniyle, ilaç patenti ayrı bir öneme sahiptir. Bu sebeple, ilaç patentini düzenleyen kurallarla, salt patent sahibinin tekel hakkı gözetilmemeli, insan hakları kapsamında zikredilen sağlık hakkı da dikkate alınmalıdır⁵.

İlaç üretiminde küresel pazarın % 80’ ine Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Japonya hâkimdir; piyasasının % 20’ sine tekabül eden geri kalanını, Afrika, Asya, Latin Amerika ve Orta Doğu oluşturmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda ilaç üzerine yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetleri özel ilaç firmalarından ziyade devlet tarafından finanse edilmektedir ki bu ülkelerde çoğunlukla jenerik ilaç konusunda çalışmalar yapılmaktadır⁶.