Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek Birinci Protokolün İkinci Maddesi Kapsamında Dilsel Azınlıkların Anadilde Eğitim Hakkı Sorunu

Ece BAŞARAN

ÖZET:

Türkiye’de anadilde eğitim görme tartışmalarının başlangıcı uzunca bir süre öncesine dayanmaktadır. Bununla birlikte, özellikle yeni anayasa çalışmaları ile bu mevzu gündemde daha çok yer işgal eder hale gelmiştir. Bu durumun sonucu olarak, eğitim hakkına ilişkin hukuki araştırmalara gereksinim artmıştır. Çalışmamız, konuyu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi bağlamında ele alarak, ilgili iç ve uluslararası hukuk kaynaklarından yararlanmak suretiyle, “eğitim hakkı” kavramının içinde “ana dilde eğitim görme hakkı”nın yerine ışık tutmak üzere hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ana Dilde Eğitim, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Azınlık, Eğitim Hakkı.

Giriş

“Dilsel azınlık ” birçok uluslararası sözleşmede¹ kullanılan bir terim olup bu terimin neyi ifade ettiği, kanımızca, ülkemizin henüz taraf olmadığı Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Şartı’nın ilk maddesindeki “bölgesel ve azınlık dilleri” tanımından çıkarılabilir. Söz konusu maddeye göre “azınlık dili”, bir ülkenin diğerlerine nazaran sayıca az vatandaşı tarafından, geleneksel olarak kullanılan ve devletin resmi dil(ler)inden farklı olan bir dil olup devletin resmi dil(ler)inin şivesinden farklılık arz eder. O halde, “azınlık dili”ni kullanan kişileri de “dilsel azınlık” olarak ifade etmek yanlış olmayacaktır.

Tezcan, Erdem ve Sancakdar’ın belirttiği gibi son zamanlarda “ana dilde eğitim ” sloganıyla dilsel azınlık olarak tanımlayabileceğimiz bir takım grupların, kendi dillerinde eğitim görme talepleri bu konunun mevcut hukuk sistemine uygunluğu sorununu gündeme getirmiştir². Bizim de bu çalışmada hedefimiz şu sorunun cevabını bulmaktır: “Acaba kendi dillerinde eğitim görmek isteyen dilsel azınlıklar Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) ilk protokolünün ikinci maddesine dayanarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne (AİHM) ülkemiz aleyhine dava açsaydı, sonuç ne olurdu?”