Uluslararası Belgeler ve Türk Ceza Kanunu Kapsamında İşkence Suçu’nun İncelenmesi

Examining the Crime of Torture Under the Scope ofInternational Documents and Turkish Penal Code

Nazlı Hilal DEMİR

Makalede, işkence suçunun uluslararası belgelerde ve özellikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenleniş biçimi incelenmiş ve ardından 5327 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 94. ve 95. maddelerinde düzenlenmiş olan işkence suçu kapsamlı olarak ele alınmıştır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesi, madde kapsamı ve maddenin farklı uygulanma alanları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında incelenmiştir.

5327 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 94. ve 95. maddelerinde düzenlenen işkence suçu bakımından ise hem öğreti hem uygulama esas alınarak; fail ve mağdurun statüsü, suçun unsurları, suçun benzer suç tipleriyle benzerlik ve farklılıkları ortaya konmuş ve işkencenin önlenmesine karşı atılan tüm olumlu adımlar yanında işkencenin ortadan kaldırılması için bazı öneriler sunulmuştur.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Türk Ceza Kanunu, İşkence, İnsanlıkdışı Muamele/Ceza, Onur Kırıcı Muamele/Ceza.

In the article, the arrangement of the crime of torture in international conventions especially in European Convention on Human Rights has been analyzed and the crime of torture laid down in articles 94 and 95 of the Turkish Penal Code has been studied respectively.

The scope and the different application areas of article 3 of the European Convention on Human Rights have been discussed in the light of the decisions of the European Court of Human Rights.

In terms of the crime of torture laid down in articles 94 and 95 of the Turkish Penal Code (Law No: 5237), the status of the perpetrator and the victim, elements of the offense and similarities and differences with similar crimes have been set forth on the basis of both doctrine and practice; furthermore, besides all the positive steps taken towards prevention of torture, some suggestions have been offered for the elimination of torture.

European Convention on Human Rights, Turkish Penal Code, Torture, Inhuman Treatment/Punishment, Degrading Treatment/Punishment.

GİRİŞ; ‘İşkence Yasağı’

‘Bir adamın kendi kendisinin ithamcısı olmasını istemek iddiası çok korkunç ve pek gülünçtür. Hakikat, sanki onun adaleleri ve sinirleri içine gizlenmiş gibi, onu işkence ile çıkarmaya çabalamak vahşet ve budalalıktır.’ Beccaria¹

Ceza muhakemesinde, şüpheli/sanık hiç bir zaman soyut bir obje olarak nitelendirilemez. Yani, insana şahsiyet değeri kazandıran yetenekleri, maddi gerçeğin araştırılması uğruna yok edilemez, hiç bir surette algılama yeteneğinden yoksun bırakılamaz, iradeyi ortadan kaldıran, işkence metotlarına başvurulamaz. Bu şekilde elde edilen ifadeler, şahsiyet değerine sahip bir insanın açıklaması sayılmayacak ve dolayısıyla delil değerine sahip olmayacaktır.²

18. yüzyıla gelinceye kadar toplumlarda ilkel bir ceza anlayışı egemen olmuş, kefaret, ibret, kısas ilkeleri yanında, işkence ilkesi de bu toplumlarda yerini almıştır. Zamanla ilkel ceza yöntemleri ve işkence ilkesi terk edilmiş, bunların, insan onuru ile bağdaşmazlığı kabul edilmiş³; yaşam hakkı, kişi dokunulmazlığı ve özgürlüğü gibi kavramlar, insanın temel haklarından sayılmıştır. Ancak teori ve yasalarda, terk edilen işkence, uygulamada, genelde suç ikrarı elde etmek için bir sorgu aracı olarak kullanılmaya devam edilmiştir.⁴