Genel İşlem Şartları ve Denetlenmesi

General Transaction Clauses and Control

Safiye Nur BAĞRIAÇIK

Modern ekonomik yaşamın ve teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte günümüzde finans kurumları, sigorta şirketleri gibi kurumlar başta olmak üzere müşterilerine bireysel sözleşmelerden önce bugün standart (tip) sözleşmeler olarak adlandırılan genel işlem şartları, diğer bir ifade ile de genel işlem koşulları içeren sözleşmeler imzalatmaktadırlar. Bu durum da genel işlem şartları kavramını günlük hayatta çok karşılaşılan ve önemli bir konu haline getirmiştir. Genel işlem şartları ile ilgili olarak Türk hukukunda uzunca bir süre bir hukuki düzenleme eksikliği varolmuştur.2003 yılında Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ardından Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik ile yapılan düzenlemeyle eksiklik giderilmeye çalışılmıştır. Nihayet 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunumuz ile genel işlem koşulları kavramı açık bir hukuki düzenlemeye kavuşturulmuş oldu. Çalışmada genel işlem koşulları hakkında genel bir bakış sergilendikten sonra genel işlem koşullarının denetlenmesine yer verilecek ve son bölümde içerik denetimi aktarılarak çalışma sonlandırılacaktır.

Genel İşlem Şartları, Genel İşlem Koşullarının Denetimi, Haksız Şart, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Türk Borçlar Kanunu.

The institutes, as financial institutes and insurance companies in particular, sign standard contracts, which are named as “General Transaction Clauses” that comprise general transaction terms and conditions of the contracts, with their clients before signing personal contracts in present day along with the rapidly developing modern economic life and technology. Because of this situation, general transaction clauses were caused to be commonly encountered and important subject. In Turkish Law, there had been a lack of legal regulation relating general transaction clauses for a long time. In 2003, this lack was tried to resolved with amendments of “Consumer Protection Code” and “Regulations regarding Unlawful Clauses in Consumer Contracts”. Finally, legal regulation of the notion of general transaction clauses was attained clearly in Turkish Obligations Code, Law No. 6098. In this article, after looking through general transaction clauses in general terms, control of general transaction clauses is involved and as a conclusion, control of content is included.

General Transaction Clauses, Control of General Transaction Clauses, Unlawful Clause, Consumer Protection Code, Turkish Obligations Code.

GİRİŞ

Tarihsel boyutuyla incelendiğimiz zaman genel işlem şartlarının endüstri devriminin bir ürünü olduğu sonucuna ulaşırız. Bununla beraber nüfusunda artmasıyla üretimde de bir standardın yakalanmasının istenmesi standart sözleşmeleri ortaya çıkarmıştır.

Modern ekonomik yaşamın ve teknolojinin hızla gelişmesiyle beraber günümüzde finans kurumları, sigorta şirketleri, taşıma işleri yapan kurumlar başta olmak üzere müşterilerine bireysel sözleşmelerden önce bugün standart (tip) sözleşmeler olarak adlandırdığımız genel işlem şartları içeren sözleşmeler imzalatmaktadırlar. Bu durum da genel işlem şartları kavramını günlük hayatta çok karşılaşılan ve önemli bir konu haline getirmiş oldu. Bu bağlamda pek çok kurum birçok kimse ile ileride yapmayı planladıkları sözleşmeleri önceden tek taraflı olarak hazırlamakta ve hiçbir tartışma konusu olmaksızın tüketicilerin önüne sunmaktadır.

Genel işlem koşullarıyla sağlanmak istenen amaç; mal veya hizmet sunan girişimcilerin sürekli olarak neredeyse her gün yaptıkları sözleşmelerde belli bir standardı saptamak suretiyle verimliliği arttırma yoluna gitmek istemeleridir. Ancak girişimcilerin adeta imzalamak zorunda bıraktıkları bu sözleşmeler tüketiciler açısından sorunlara ve taraflar arasında belirgin dengesizliklere sebep olmaktadır.