Roma Hukuku ve Hukukumuzda Belirsiz Alacak Davası

Römisches Recht und Gesetz in Bezug auf Unbezifferte Klageantrag

Mehmet ÜÇER

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunumuza getirilen “belirsiz alacak davası”, Roma Hukukunda bilenen ve uygulanan bir kurumdu. Bu dava türü Roma Hukukunda da aynı isimle adlandırılmaktaydı (“ = belirsiz dava”). İsimleri aynı olan bu dava türü, kabul ediliş sebebi ve gördüğü işlev bakımından da aynıdır. Hukukumuzda davanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, Roma Hukukunda ise fazla talep yasağı (), bu dava türünde uygulanmazdı.

Roma Hukuku, Belirsiz Dava, Belirsiz Alacak Davası, Medeni Yargılama Hukuku.

Das Gesetz türkischer ZPO (Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Nummer: 6100) brachte erst mal die unbezifferte Forderungsklage mit sich, die in römischem Recht altbekannt war und angewandt wurde. Die Unbezifferte Forderungsklage war auch im römischen Recht als gleiche Name benannt (“actio incertae = belirsiz dava”). Diese Klageart im römischen Recht war auch gleich geartet in funktioneller Hinsicht und auf Grund von Ratio. Bei dieser Klageart gilt in der Rechtsordnung der Türkei keine Eventuellmaxime und in der römischen Rechtsordnung nicht das Verbot dem Richter mehrzusprechen, was nicht beantragt ist.

Römisches Recht, Actio Incerta, Unbezifferte Klageantrag, Zivilprozessrecht.

I. GİRİŞ

Kıta Avrupa’sında yer alan pek çok ülkenin ve buna bağlı olarak ülkemizin özel hukuk sistemine kaynaklık etmiş olan Roma Hukukunun, hukuk öğretiminde gerekliliği tartışmalarının yoğunlaştığı, bu hukuk sisteminin kaynaklarına ve hukuki düşünüş biçimine hak ettiği önemin yeterince verilmediğini görülmektedir.

Özellikle son yıllarda, hukuk fakültelerinde Roma Hukuku Anabilim Dalının kaldırılmasına yönelik teşebbüslerin olduğu bir süreçte, bu tür girişimlere verilecek en iyi cevabın, Roma Hukukunun güncelliğine ilişkin bilimsel çalışmaların ortaya konması yoluyla olacağı kanaatindeyiz.

Bu bağlamda, çok büyük yenilik olarak görülen, ilk defa hukuk dünyasında bu yüzyılda uygulandığı sanılan bazı hukuki kurumların, aslında Roma Hukukunda var olduğu ve uygulandığı tereddüde yer vermeyecek biçimde kaynaklarda yer almaktadır. Örneğin 4949 sayılı Kanunla İcra İflas Kanununa getirilen “malvarlığının terki suretiyle konkordato” kurumunun, Roma Hukukundaki bir kurum olan “cessio bonorum”un günümüze uyarlanmış şekli olduğu, Hukuk Muhakemeleri Kanununa getirilen “ön inceleme” kurumunun, Roma Hukukunda M.Ö. 600 yılından beri uygulanan “in iure” aşamasında başka bir şey olmadığı görülecektir. Aynı şekilde bu çalışmada ortaya konulmaya çalışılacağı üzere, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunumuza getirilen “belirsiz alacak davası” da, Roma Hukukunda bilenen ve uygulanan ve ilginçtir ki aynı isimle adlandırılan bir dava türü ve hukuki kurum olarak bulunmaktaydı (“actio incertae = belirsiz dava”). Aşağıda açıklanacağı üzere, HMK’na bu dava türünün getiriliş sebebi ile Roma Hukukundaki sebep ve gördüğü işlev bakımından bir fark yoktur.