Alman Hukukunda Belirli Süreli İş Sözleşmesi

C. Gökhan ERBAŞ

I. Giriş

İş sözleşmeleri, geçerliliklerinin sona erme şekli bakımından belirli süreli iş sözleşmeleri ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu noktada, iş ilişkilerinin mevcudiyetinin korunmasında işçinin ve toplumun var olan menfaatlerine de uygun olarak belirsiz süreli iş sözleşmesi yapmanın asıl olduğunu ve belirli süreli iş sözleşmesinin istisna teşkil ettiğini belirtmek yerinde olacaktır.

Diğer taraftan küreselleşen dünya düzeni içerisinde artan rekabet ortamı, işverenin ilgili sektördeki ekonomik, teknolojik ve yapısal değişimler karşısında hızlı şekilde reaksiyon gösterebilmesini gerektirmektedir. Bu gereksinim, işverenin iş sözleşmesinin kurulması esnasında süreyi belirlerken biraz daha temkinli olmasını zorunlu kılmaktadır. Bunun yanında iş güvencesi hükümleri nedeniyle belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından sonlandırılmasındaki güçlükler ve bu tür sözleşmelerin sonlandırılması halinde diğer şartların da varlığı halinde mevcut iş mevzuatı uyarınca işçiye ödenmesi gereken kıdem tazminatı işvereni belirli süreli iş sözleşmesi yapmaya yönlendirmektedir. Buna karşın sözleşmenin sona ermesine ilişkin belirlenen vadenin gelmesinden sonraki belirsizliğin birey ve toplum üzerindeki etkilerini, işçinin iş sözleşmesinin işveren tarafından, iş güvencesi hükümleri bertaraf edilerek, bir anlamda keyfi olarak sona erdirilmesini ve dolayısıyla işçinin normal şartlar altında alması gereken kıdem tazminatından mahrum bırakılmasını engellemek isteyen kanun koyucu haklı olarak, İK md. 11 içerisindeki düzenleme ile belirli süreli iş sözleşmesi yapma hakkını belirli şartlara bağlamıştır.

Alman hukukunda da belirsiz bir süre için kurulan iş sözleşmeleri çalışma hayatı uygulamalarında sıklıkla karşılaşılan ve sosyal politikaya ilişkin nedenlerle kanun koyucu tarafından da tercih edilen bir modeldir.¹ Dolayısıyla Almanya’da da asıl olanın iş sözleşmesinin belirsiz süreli olarak yapılması olduğu söylenebilir.² Alman Medeni Kanunu [Bürgerliches Gesetzbuch (BGB)] md. 620, genel olarak belirsiz süreli iş sözleşmelerinin yanında belirli süreli iş sözleşmelerini de düzenlemektedir. BGB md. 620 f.3 içerisinde, belirli süreli iş sözleşmeleri için Kısmi Süreli Çalışma ve Belirli Süreli İş İlişkileri Hakkında Kanun [Gesetz über Teilzeitarbeit und befristete Arbeitsverhältnisse (TzBfG)]’un geçerli olacağı hüküm altına alınmıştır.³ Söz konusu bu kanun 1.1.2001 tarihinde yürürlüğe girmiş olup Süreli İş Sözleşmeleri Hakkında EGB-UNICE-CEEP-Çerçeve Anlaşması’na dayanan 28 Haziran 1999 tarih ve 1999/79/AT sayılı Avrupa Parlamentosu Direktifi’nin⁴ Alman hukukundaki görünümü mahiyetindedir. Alman iş hukukunda belirli süreli iş sözleşmelerinin genel itibariyle TzBfG içerisinde düzenlendiği söylenebilir. Bununla birlikte başka kanunlar içerisinde de belirli süreli iş sözleşmeleri hakkında düzenlemeler mevcuttur.⁵