Çok Eşlilik Kurumunun Türk Medeni Hukuku Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Evaluation of the Polygamy Institution within the Framework of Turkish Civil Law

İlyas SAĞLAM

743 sayılı Türk Medeni Kanunu ile birlikte Türk medeni hukukunda yasaklanmış olan çok eşlilikle, bu Kanun’un yürürlüğe girmesinden günümüze neredeyse yüz yıl geçmiş olmasına rağmen hâlâ karşılaşılabilmektedir. 864 sayılı Kanun m.9 gereğince, 743 sayılı Türk Medeni Kanunu öncesi gerçekleşmiş olan çok eşli evlilikler geçerliliğini korumaya devam etmiştir. Ancak aradan geçen uzun süren nedeniyle bu evliliklerin günümüzde devam ediyor olması oldukça zordur. Diğer taraftan 4721 sayılı TMK m.130’daki evlenme engeline rağmen çok eşli evlilikler gerçekleşebilmektedir. 4721 sayılı TMK m.145/b.1’in eşlerden herhangi birinin evlilik esnasında evli olmasını mutlak butlan sebebi olarak kabul etmesi m.130’a rağmen çok eşlilikle karşılaşılabileceğine işaret etmektedir. Ayrıca bazı ülkelerin hukuk düzenleri çok eşli evliliklere belirli şartların varlığı durumunda müsaade etmektedir. Söz konusu ülkelerden herhangi birinin vatandaşı iken geçerli şekilde birden fazla kişiyle evlenmiş olan bir kimse, sonradan Türk vatandaşlığını kazanabilmektedir. Bu durumda, Türk vatandaşlığını sonradan kazananların çok eşliliği gündeme gelebilmektedir.

Evlilik, Çok Eşlilik, Polijini, Hukuk-ı Aile Kararnamesi, Türk Vatandaşlığını Sonradan Kazananlar.

Polygamy, which is prohibited in Turkish civil law together with the Turkish Civil Code No. 743, can still be encountered even though almost a hundred years have passed since the entry into force of this Law. In accordance with art. 9 of Law No. 864, polygamous marriages that took place before the Turkish Civil Code No. 743 have continued to maintain their validity. However, due to the long period of time that has passed, it is very difficult for these marriages to continue today. On the other hand, polygamous marriages can take place despite the impediment to marriage in art.130 of the TMK No. 4721. The fact that art.145/b.1 of the TMK No. 4721 accepts the fact that any of the spouses are married during marriage as a reason for absolate nullity indicates that polygamy may be encountered despite art. 130. In addition, the legal systems of some countries allow polygamous marriages in the presence of certain conditions. A person who has validly married more than one person while a citizen of any of these countries can later acquire Turkish citizenship. In this case, the polygamy of those who acquired Turkish citizenship later may come up.

Marriage, Polygamy, Polygyny, Family Law Decree, Those Who Acquired Turkish Citizenship Later.

Giriş

Çok eşlilik, 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe giren 743 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)¹ ile birlikte Türk medeni hukukunda yasaklanmıştır.² Bu yasak, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda³ da varlığını devam ettirmektedir. Nitekim 4721 sayılı TMK m.130’da önceki evlilik evlenme engeli olarak kabul edilmekte ve m.145/b.1’de “eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması” mutlak butlan sebebi olarak değerlendirilmektedir.⁴

Türk hukukunda çok eşlilik yasaklanmış olmasına rağmen yine de çok eşli evliliklerle karşılaşılabilmektedir. Özellikle ilk evliliğin sona ermesi durumunda ikinci eşin iyiniyetini korumak suretiyle ikinci evliliğin butlanına yönelik dava hakkını kaldıran 4721 sayılı TMK m.147/3, kanun koyucunun m.130’daki evlenme engeline rağmen çok eşli evliliklerin gerçekleşebileceğini göz ardı etmediğini gösterir. Ayrıca Türk hukukunda çok eşlilik, Türk vatandaşlığını sonradan kazanmış olanların çok eşli olması durumunda da gündeme gelebilir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 26.04.2022 Tarih, 2021/10953 Esas ve 2022/3995 Karar sayılı kararına konu olay bu tür bir ihmalin de var olduğunu göstermiştir. Söz konusu kararda, Türk vatandaşlığını kazanmadan önce tâbi olduğu ülkenin hukuk düzenine göre geçerli bir şekilde iki kadınla evlenmiş olan ve sonradan Türk vatandaşlığını kazanan kişinin ikinci evliliğinin 4721 sayılı TMK m.145/b.1 gerekçe gösterilerek iptal edilmesine dair karar oy çokluğu ile onanmıştır.⁵ Dolayısıyla bu karar, Türk vatandaşlığını sonradan kazananların çok eşliliğinin de Türk medeni hukukunda çok eşlilikle karşılaşılabilecek istisnai durumlardan biri olduğunu ortaya çıkarmıştır. Diğer taraftan 743 sayılı Türk Medeni Kanunu öncesi çok kadınla yapılmış olan evlilikler, Kanun’un yürürlük tarihinden bu yana yaklaşık yüz yılın geçmiş olması nedeniyle günümüz açısından çok eşliliğin ortaya çıkabileceği ihtimaller arasında değerlendirilmesi oldukça zordur. Ancak 743 sayılı Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girmeden önce çok kadınla yapılan evliliklerin günümüz açısından miras hukukuna ilişkin etkilerinden bahsedilmesi mümkün olabilir.

Çalışmanın ilk bölümünde, evlilik ve çok eşlilik kavramlarının üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise Hukuk-ı Aile Kararnamesi ve 743 sayılı Türk Medeni Kanunu açısından çok eşlilik değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m.130 ve m.145/b.1 çerçevesinde çok eşlilik ele alınmış ve birden fazla sağ kalan eşin bulunması durumunda yasal miras payının nasıl paylaştırılabileceği açıklanmıştır. Sön bölümde ise Türk vatandaşlığını sonradan kazanların çok eşliliği özellikle Yargıtay 2. HD.’nin T. 26.04.2022, 2021/10953 E., 2022/3995 K. sayılı kararı çerçevesinde değerlendirilmiştir.