Geçici Korunan Suriyelilerin Sorumluluğunun Paylaşılmasında Uluslararası İş Birliğinin Gerekliliği ve Avrupa Birliği Fonları

The Necessity of International Cooperation in Sharing the Responsibility of Temporarily Protected Syrians and European Union Funds

Gökçe ARIKAN ÇAKIR

Geçici korunan Suriyelilerin sorumluluğunun paylaşılmasında uluslararası iş birliğinin ve Avrupa Birliği’nin Türkiye’ye yönelik finansal yardımlarının yeterli olmaması geçici korunan Suriyelilerin sorumluluğunun sadece Türkiye tarafından üstlenilmesi sonucu meydana getirmektedir. Oysa devletlerin tek başlarına büyük ölçekteki sığınmacı akınları karşısında soruna çözüm bulabilmeleri mümkün olmayıp böylesi bir sorunun çözümü ancak uluslararası iş birliğini gerektirmektedir. 19.12.2018 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen Düzenli, Sistemli ve Güvenli Göç İçin Küresel Mutabakat da adil olmak üzere sorumluluk paylaşımı konusunda bağlayıcı bir düzenleme olmaması önemli bir eksikliktir. Bu anlamda sorumluluk paylaşımına ilişkin uluslararası çevre hukukunda kabul edilen “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluk ilkesinin” sığınma arayanların sorumluluğunun paylaşılmasında da benimsenerek; devletlerin kapasite ve kaynak farklılıkları sebebiyle sorumluluk paylaşım düzenlemelerine farklı şekilde katkıda bulunmalarının açık ve şeffaf bir şekilde belirlendiği bağlayıcı uluslararası bir düzenleme gerçekleştirilmelidir.

Geçici Korunan Suriyeliler, Sorumluluk Paylaşımı, Avrupa Birliği Mali Yardımı, Avrupa Birliği Fonları, Yeniden Yerleştirme.

The fact that international cooperation and the European Union’s financial aid to Turkey is not sufficient in sharing the responsibility of temporarily protected Syrians makes it necessary for Turkey to assume the responsibility of temporarily protected Syrians only. However, it is not possible for states to find a solution to the problem of large-scale refugee influxes on their own, and the solution to such a problem only requires international cooperation. It is an important deficiency that there is no binding regulation on fair responsibility sharing including the Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration, which was adopted by the United Nations General Assembly on 19.12.2018. In this sense, the “common but differentiated responsibility” accepted in international environmental law regarding responsibility sharing should be adopted in sharing the responsibility of asylum seekers, and a binding international regulation should be established in which the different contributions of states to responsibility sharing arrangements due to capacity and resource differences are clearly and transparently determined.

Temporarily Protected Syrians, Responsibility Sharing, The EU Facility for Refugees in Turkey, European Union Funds, Resettlement.

Giriş

Türkiye 2011 yılından itibaren Suriye’den gelen kitlesel akın sebebiyle Dünya’da en fazla sığınmacıya ev sahipliği yapan ülke konumuna gelmiş ve 14.12.2023 tarihi itibariyle de Türkiye’de bulunan geçici korunan Suriyeli sayısı resmi verilere göre 3.226.141 kişidir.¹ Ayrıca Türkiye üzerinde göç baskısı sona ermiş de değildir zira 22.09.2023 tarihli Avrupa Birliği (AB) Raporu’nda Türkiye’nin halen ciddi bir göç baskısıyla karşı karşıya kalmaya devam ettiği açıkça ifade edilmektedir.² Göçü sınırlarının dışında yönetmeyi hedefleyen AB bu amacına ulaşmak için 24.11.2015 tarihli Avrupa Birliği Komisyonu kararı ile Türkiye’deki Mülteciler İçin Mali Yardım Programı (The EU Facility for Refugees in Turkey)’nı³ uygulamaktadır.

AB, Türkiye’nin yoğun sığınmacı akınında ilk kabul ve transit ülke olmasını coğrafi konumu ile ilişkilendirmektedir.⁴ Ancak coğrafi yakınlık sebebiyle de olsa göç uluslararası iş birliği olmaksızın tek başına bir devletin sorumluluğuna bırakılarak çözülemeyecek kadar önemli bir konudur. Bu anlamda Suriye’den gelen kitlesel akının başta Türkiye olmak üzere sadece Orta Doğu bölgesindeki ülkelerin üzerinde bırakılmaması ve söz konusu sorumluluğun uluslararası toplum tarafından paylaşılması gerekmektedir.⁵

Dünya genelindeki sığınmacıların dağılımına bakıldığında da düşük ve orta gelirli gelişmekte olan ülkeler aleyhine tamamen dengesiz bir durum olduğu görüldüğünden,⁶ uluslararası toplumun sorumluluğunda olan geçici korunan Suriyelilerin sorumluluğunun adil bir şekilde paylaşılması gerekmektedir. Bu anlamda geçici korunan Suriyelilerin sorumluluğunun paylaşılmasında uluslararası iş birliğinin gerekliliği ve AB fonları; sorumluluk paylaşımında uluslararası iş birliği, AB fonlarının kapsamı, AB fonlarının uluslararası sorumluluk paylaşımında yeterli olmaması ve geçici korunan Suriyelilerin uluslararası sorumluluğunun paylaşılmasına yönelik çözüm önerileri olmak üzere dört bölümde ele alınmaktadır.