Yüksek Mahkeme Kararlarında “Müstakar” Bir Anlatım Bozukluğu
Mustafa GÜRSOY
Ünlü Fransız romancı Stendhal’e, Fransızcayı böyle güzel kullanabilmeyi neye borçlu olduğunu sormuşlar, “Boş zamanlarımda Fransız Medeni Kanununu okurum” demiş. Dili güzel kullanmaya yalnız romanlarda değil, her tür anlatımda özen göstermek gerekir. Dile gösterilecek pozitif özen, doğru ve güzel anlatımı ortaya çıkaracak; yanlış anlamalara meydan vermeyen bir iletişim sağlayacaktır. Başka yazılarda olduğu gibi, Yargıtay kararlarında da bu özeni ıskalayan “ifade bozukluğu” ya da “anlatım bozukluğu” diye adlandırılan birçok “cümle yanlışı” görebilmekteyiz. Bu yanlışların büyük bir bölümünün, cümlenin yazımı sırasında çeşitli nedenlerle oluşabilen anlık dikkat eksikliklerinden kaynaklandığı bellidir. Anlık dikkat eksikliği, insana özgü bir durumdur ve az ya da çok, her insanda zaman zaman görülebilir. “Gözden kaçmış” diye de ifade edilen bu eksiklik nedeniyle oluşan cümle yanlışları, yazımızın konusu dışındadır. Bu yazımızda “müstakar (istikrar bulmuş, yerleşik)” yanlış olarak niteleyebileceğimiz bir anlatım bozukluğu üzerinde durulacaktır.
Anlatım Bozukluğu, Cümlenin Anlamsal Niteliği.
I. Açıklamalar
Sözünü ettiğimiz anlatım bozukluğu, Yargıtay kararlarındaki şu cümlede karşımıza çıkmaktadır: “… davacı vekilinin tüm temyiz itirazları yerinde değildir.”
Bu cümledeki anlatım bozukluğu, “tüm” ve “hiçbir” sözcüklerinin kullanım özellikleri ile ilgilidir. Bunu ortaya koyabilmek için, “anlam yönünden cümle türleri” ile ilgili bir ön bilgi ile başlayalım yazımıza.
İçinde “değil”, “yok” gibi olumsuzluk öğesi bulunmayan cümleler, “biçimce olumlu cümle”; içinde “değil”, “yok” gibi olumsuzluk öğesi bulunan cümleler “biçimce olumsuz cümle”dir. İçinde değil, yok gibi olumsuzluk öğeleri bulunduğu halde anlam yönünden olumlu olan cümleler “biçimce olumsuz anlamca olumlu”; içinde değil, yok gibi olumsuzluk öğeleri bulunan ve ortaya koyduğu yargı da olumsuz olan cümleler ise “biçimce ve anlamca olumsuz” cümledir. Karışık görünen bu ifadeyi tablolaştıracak olursak:
