Aklanma Hakkının Yargı Kararları ve Mevzuattaki Durum Açısından Değerlendirilmesi

Consideration of Exculpation Right Regarding to Judicial Decisions and the Situation in the Legislation

Akif YILDIRIM

Ceza muhakemesinde maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla esastan verilen kararlar, kişinin toplum önünde temize çıkmasını sağladığından, şerefi ve itibarı suç ithamıyla örselenen sanık için psikolojik rahatlık sunmaktadır. Anayasa’nın 17’nci maddesine göre, şeref ve itibar, devletin korumakla mükellef olduğu bir değer olduğundan, bununla ilgili Devlet’in gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü vardır. Devlet için, kişiyi suçla itham etmesi ne ölçüde bir hak ise, suçlananın bu ithamdan kurtulmayı istemesi, o ölçüde önemli bir talep olarak değerlendirilmelidir.

Sanığın, ceza muhakemesinde davayı düşüren veya davanın yürümesine engel olan durumlar karşısında, esastan verilecek bir kararla, üzerindeki suç şüphesinin kaldırılmasını, diğer bir deyişle, aklanmayı isteme hakkının izleri, mevzuatta ve yargı kararlarında aranmıştır.

Hüküm, Aklanma Hakkı, Beraat Hükmü, Temize Çıkma, Mahkemeye Erişim Hakkı.

In criminal procedural law, since the judgments reached on the essence of the case resulting from the material fact are providing acquittal of the person before the society, they are offering psychological ease for the defendant whose honor and reputation degraded with accusation. According to the 17th article of the Constitution, as far as the honor and reputation is a value which should be protected by the state, the state has the obligation to take necessary measures to protect it. Though is a right for the state to accuse somebody, the will of the accused to be acquitted from the accusation should be considered seriously in the same extend.

Against the situations preventing the dismiss or the execution of the lawsuit in criminal procedural law, with a judgment on the essence, the traces of defendant’s right to be clarified from criminal suspicion, in other words right to be exculpated are searched in the legislation and rulings.

Verdict, Exculpation Right, Acquittal Verdict, Acquittal, Right to a Hearing.

Giriş

Ceza muhakemesindeki davayı düşüren veya davanın yürümesine engel olan durumlar karşısında, sanığın, esastan verilecek bir kararla, üzerindeki suç şüphesinin kaldırılmasını, diğer bir deyişle, aklanmayı isteme hakkının bulunup bulunmadığı tartışmalıdır. Genel af, yasama dokunulmazlığı ve dava zamanaşımı yönünden şüphelinin/sanığın bunları reddetme hakkı bulunmamaktadır. Şikâyetin geri alınması ve hükmün açıklanmasının ertelenmesi ise sanığın kabulüne bağlanarak sanığa, mağdurun atıfetine gerek olmaksızın aklanma imkânı tanınmıştır.

Aklanma hakkına, gerek akademik dünyada gerek uygulamada teveccüh gösterilmemiş, deyiş yerinde ise bu hak yetim bırakılmıştır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla, bu konuda ülkemizde yazılmış bir adet makale bulunması ve ceza muhakemesi hukuku kitaplarında bu hakka yer verilmemesi bunun en önemli göstergeleridir. Anayasanın/kanunkoyucunun ilgisizliği ise bu konudaki başka bir eleştiri noktasıdır. Dolayısıyla, konunun kavramsallaştırılmasının zorluğu ortadır.

Çalışmada, aklanma hakkı hakkında bilgiler verildikten sonra, adil yargılanma hakkı ile ilişkisi ortaya konulacak, Türk yargı kararları ve mevzuattaki durum değerlendirilecektir. Ayrıca konuyla ilgili olarak, öğretideki ve uygulamadaki görüş farklılıklarına beraber değinilip bir sonuca varmaya çalışılacak ve olması gereken hukuk açısından bir takım önerilerde bulunulacaktır.