Paylı Mülkiyetten Doğan veya Paylı Malı İlgilendiren Gider ve Yükümlülüklerden Paydaşların Dış ve İç İlişkideki Sorumluluğu

External and Internal Liability of the Co-Owners for Expenditures and Obligations Arising Out of the Co-Ownership

Efe Can YILDIRIR

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 688. maddesinde birden çok kimsenin maddi olarak bölünmemiş bir şeyin tamamına belirli paylarla malik olması şeklinde açıklanan paylı mülkiyet ile uygulamada karşılaşılan sorunlar arasında paylı mal ile nesnel bağlantı içinde bulunan giderlerden ve yükümlülüklerden paydaşların hem alacaklılara karşı hem de birbirlerine karşı sorumlulukları esaslı önemi haizdir. Bu öneme binaen kanun koyucu TMK m. 694’ü sevk etmiştir. Bu çalışmanın kaleme alınması ile bu düzenlenmenin detaylı bir şekilde incelenmesi hedeflenmiştir. Anılan kanun hükmünün sadece iç ilişkiye dair olması, çalışmanın gayesinin gerçekleşebilmesi için paylı mal ile nesnel bağlantı içinde bulunan giderlerden ve yükümlülüklerden paydaşların üçüncü kişilere karşı (dış) sorumluluğunun da detaylı bir biçimde ele alınmasını gerektirmektedir. Özellikle bölünebilir edimi konu edinen borçlardan birden fazla kişinin sorumlu olması durumunda alacaklıyla ilişkilerde kural olarak kısmi borçluluğun kabul edilmesi, TMK m. 694’ün paydaşların dış ilişkideki sorumluluğu bağlamında incelenmesini gerekli kılmaktadır. Paylı mülkiyetten doğan ve paylı malı ilgilendiren gider ve yükümlülüklerden paydaşların birbirlerine karşı sorumluluğunun belirlenmesinde ise TMK m. 694’ün öneminin anlaşılabilmesi için sebepsiz zenginleşme ve vekaletsiz iş görmeye dayalı talep haklarına dayalı rücu ile de karşılaştırmalara ihtiyaç vardır.

Kısmi Borçluluk, Giderler, Vergiler, Yükümlülükler, Rücu.

Among the problems encountered in practice with the co-ownership, defined as the ownership of an undivided property by more than one person with certain shares, the liabilities of the co-owners both against the creditors and each other for the expenditures and obligations that are objectively related to the shared property are of fundamental importance. Due to this importance, the legislator has introduced TCC Art. 694. The aim of this study is to examine this provision in detail. The fact that the provision is only related to the internal relationship necessitates a detailed examination of the (external) liability of the co-owners against third parties for the expenditures and obligations that are objectively related to the shared property in order to realize the purpose of the study. In particular, the acceptance of partial liability as a rule in relations with the creditor in cases where more than one person is responsible for the obligations that are subject to divisible performance makes it necessary to examine TCC Art. 694 in the context of the external liability of the co-owners. To understand the importance of TCC Art. 694 of the in determining the responsibility of the shareholders against each other for the expenditures and obligations arising from the co-ownership, comparisons with the recourse based on the claim rights based on unjust enrichment and agency without authority are also needed.

Partial Liability, Expenditures, Taxes, Obligations, Recourse.

GİRİŞ

4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’nun (TMK) 688. maddesinde birden çok kimsenin maddi olarak bölünmemiş bir şeyin tamamına belirli paylarla malik olması şeklinde açıklanan bu birlikte mülkiyet çeşidi ile uygulamada karşılaşılan sorunlar arasında paylı mal ile nesnel bağlantı içinde bulunan giderlerden ve yükümlülüklerden paydaşların hem alacaklılara karşı hem de birbirlerine karşı sorumlulukları esaslı önemi haizdir. Bu çalışmanın amacı, esas olarak, birlikte borçluluğa ilişkin genel ilkeler ve paylı mülkiyete ilişkin düzenlemeler arasında “4. Gider ve Yükümlülükler” kenar başlığı ile kaleme alınmış TMK m. 694 dikkate alınarak hem kuramsal açıdan hem de uygulamada oluşturduğu önemli hukuki sonuçları bulunan bu soruna ilişkin detaylı bir inceleme sonucunda çözüm önerileri sunmaktır. Hem Türk hukukundaki hem de karşılaştırmalı hukuktaki öğreti ve uygulamaya irdelemeyi amaçlayan bu çalışmamız, sadece paylı mülkiyeti konu edinmekte olup kat mülkiyeti ile devre mülk hakkı kapsam dışında bırakılmıştır.

I. PAYLI MÜLKİYETTEN DOĞAN VEYA PAYLI MALI İLGİLENDİREN GİDER VE YÜKÜMLÜLÜKLERİN KAPSAMININ BELİRLENMESİ

TMK m. 694/1’e göre “paylı mülkiyetten doğan veya paylı malı ilgilendiren yönetim giderleri, vergiler ve diğer yükümlülükler, aksine bir hüküm bulunmadıkça, paydaşlar tarafından payları oranında karşılanır¹”. Anılan düzenleme, paydaşların paylı mülkiyete tabi mal² ile arasında nesnel bağ bulunan giderler bakımından katkıda bulunma yükümlülüğünü düzenlemektedir³. Bu bağlamda da iç ilişkide paydaşların birbirlerine karşı paylı sorumluluğunun konusu “yönetim giderleri”, “vergiler” ve “diğer yükümlülükler” olarak belirlenmiştir⁴. Kaleme alınış şeklinden de anlaşılacağı üzere bu düzenlemede sınırlı sayı prensibi benimsenmemiş olup durumun özelliğine göre hâkime takdir yetkisi verilmiştir⁵.

Yönetim, paylı malın varlığının korunmasına, değerinin arttırılmasına, işletilmesine ve özgülenme amacına uygun şekilde kullanılmasına yönelik işlemlerin yapılmasına ve tedbirlerin alınmasına dair yürütülen faaliyetler olarak tanımlanabilir⁶. Paylı malın yönetiminde esas itibarıyla paydaşların paylı malın durumuna ve kullanılabilirliğine ilişkin ortak menfaati öne çıkmaktadır⁷.