Asıl İşverenin Alt İşveren (Taşeron) İşçilerinin İş Sağlığını ve Güvenliğini Sağlama Sorumluluğunun Kapsamı ve Sınırı

Primary Employer’s Extend and Limit of Liability to Ensure the Occupational Health and Safety of Contractor’s Workers

Recep Güner

Alt işverenlik sistemi çok yaygın bir şekilde, hem kamuda hem de özel sektörde görülmektedir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda ve bu Yasaya istinaden çıkarılan bazı yönetmeliklerde asıl işverenin, alt işveren işçilerine karşı sorumluluklarına yer verilmektedir. İş sağlığı ve iş güvenliği mevzuatında belirtilen söz konusu sorumlulukların yerine getirilmemesi durumunda, asıl işveren için belli miktarlarda idari para cezası öngörülmesi ve asıl işverenin söz konusu sorumlulukları ihmalden dolayı meydana gelebilecek iş kazasından veya meslek hastalığından dolayı cezai ve idari sorumluluğu bulunması, konunun esas itibarıyla ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Alt İşveren İlişkisi Kapsamında İş Sağlığı ve İş Güvenliği, Asıl İşverenin Alt İşverenlik İlişkisinde Sorumlulukları, Asıl İşverenin Önlem Alma Borcu.

Contracting system is widely seen in both public and private sectors. The liabilities of primary employer for the contractor’s employees is mentioned in Occupational Health and Safety Act no. 6331 and in some regulations issued based on this Act. In case when the primary employer’s liability for contractor’s employees is not discharged, some administrative fines for the primary employer and having criminal and administrative responsibility for the occupational accident which can be occurred due to negligence of those responsibilities in question show us how important is the subject in essence.

Contractor Relation in the Context of Occupational Health and Safety, Primary Employer’s Liabilities in Contractor Relation, Primary Employer’s Taking Precaution Obligation.

I. GİRİŞ

1936 yılında 3008 sayılı İş Kanunu¹ ile çalışma hayatına giren ve 80’li yıllardan sonra yoğun bir şekilde bütün sektörlerde görülmeye başlayan alt işverenlik sistemi, bünyesinde bireysel iş ilişkilerinden toplu sözleşmeye kadar birçok konuda çözülmesi gereken sorunları barındırmaktadır. Özellikle alt işverenlik sisteminin mahiyeti itibarıyla aynı işyeri dâhilinde bulunan farklı işveren (asıl işveren - alt işveren) işçilerine karşı aslı işverenin ve alt işverenin sorumluluklarının kapsamı ve sınırı, öğretide en çok tartışılan konuların başında gelmektedir. Öğretide yoğun bir şekilde, asıl işverenin alt işveren işçilerine karşı iş sözleşmesinden kaynaklanan ücret, izin, kıdem tazminatı vb. bireysel alacakları, sendikal hakların kullanımı ve benzeri işin yürütümü ile ilgili olan konuların değerlendirildiği; ama taşeron işçilerine karşı olan işverenin iş sağlığını ve iş güvenliğini sağlama borcunun pek ele alınmadığı görülmektedir. Özellikle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bu Yasanın 30’uncu maddesine dayanılarak çıkarılan yönetmelikler kapsamında asıl işverenin alt işveren işçilerine karşı olan önlem alma borcunun sınırını ve kapsamını çizmek, Anayasal bir zorunluluk olan güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak için son derece elzemdir.

1. ASIL İŞVEREN HANGİ İŞLERDE ALT İŞVEREN ÇALIŞMAYA BAŞVURABİLİR

Kamu ve özel sektörde çok hızlı bir şekilde yaygınlaşması ve neredeyse bütün çalışma alanlarında kendini göstermesi, alt işverenlik sisteminin güncelliğini korumasında en büyük sebeplerden birisidir. Taşeronluk sistemi, özellikle 4857 sayılı İş Kanunu bünyesinde ağırlıklı olarak söz konusu sistemin getirmiş olduğu çalışma düzeni ve asıl işverenin sorumluluğunun mahiyeti başlıklarında en çok tartışılan konuların başında gelmektedir.² Taşeron çalışma ilişkisinin tanımı İş Kanununda bulunurken, bu ilişki içinde bulunan tarafların tarifi ve kurulacak iş ilişkisinin usul ve esasları Alt İşverenlik Yönetmeliğinde yer almaktadır.

Tanımlardan anlaşılacağı gibi asıl işveren, kendi işyerinde, gerek mal gerek hizmet üretimi sırasında, ancak yardımcı işlerde ve teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren parçalanabilen asıl işlerde alt işverenlik sistemini kullanabilmektedir.³