“Silahların Eşitliği” İlkesi Bakımından Davanın Sonucuna Etkili Olguların Araştırılmaması Sorunu
Ersan ŞEN, Erkan DUYMAZ
I. Giriş
“Silahların eşitliği” ilkesi, adil/dürüst yargılanma hakkının zımni unsurlarından birisi olup, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (İHAS) m.6 kapsamında kalan tüm yargılamalarda uygulanma kabiliyetine sahiptir. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne (İHAM) göre, “silahların eşitliği” ilkesi “davanın bir tarafını, diğer taraf karşısında belirli bir dezavantaj içine sokmayacak şartlar altında, her bir tarafın deliller de dahil olmak üzere, davasını ortaya koymak için makul ve kabul edilebilir olanaklara sahip olmasını” ifade etmektedir (Dombo Beheer B.V./Hollanda, B. No: 14448/88, 27/10/1993, § 33). Anayasa Mahkemesi (AYM) de “silahların eşitliği” ilkesini benzer şekilde tanımlamaktadır:
“Silahların eşitliği ilkesi; davanın taraflarının usule ilişkin haklar bakımından aynı koşullara tabi tutulması, taraflardan birisinin diğerine göre daha zayıf bir duruma düşürülmeksizin, iddia ve savunmalarını makul bir şekilde mahkeme önünde dile getirme fırsatına sahip olması ve yargılamaya etkin katılımlarının sağlanması anlamına gelir” (İdris Tan Kamer ve Mustafa Aycan, B. No: 2018/20175, 19/11/2020, § 26).
“Silahların eşitliği” ilkesi, “çelişmeli yargılama” ilkesi (veya çelişmeli yargılanma hakkı) ile yakından ilişkilidir. “Çelişmeli yargılama” ilkesi, İHAM tarafından “bir davanın taraflarının, bu davada ortaya koyulan deliller, üçüncü kişilerce verilen görüşler ve tarafların sav ve savunmalarıyla ilgili bilgi sahibi kılınması ve taraflara, mahkemenin kararını etkileyebilmek için bunlarla ilgili yorum yapma imkanının sağlanması” şeklinde tanımlanmaktadır (Ruiz-Mateos/İspanya, B. No: 12952/87, 23/06/1992, § 63). Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, “silahların eşitliği” ve “çelişme yargılama” ilkeleri birbirini tamamlamakta ve yargılama sürecinin hakkaniyete uygun biçimde yürütülmesini güvence altına almayı amaçlamaktadır.
“Silahların eşitliği” ve “çelişmeli yargılama” ilkelerinin ihlali çok çeşitli durumlarda gündeme gelebilir. Bu yazımızda; ceza yargılamasında, davanın sonucunu değiştirebilecek olguların araştırılmaması veya delillerin toplanmaması nedeniyle ortaya çıkabilecek hak ihlallerini, AYM’nin konu ile ilgili kararları ışığında ele alacağız.
