Noterler Hakkında Özel Ceza Soruşturması

Special Criminal Investigation About Notaries

Burak TAŞ

Hukuk güvenliğinin sağlanması ile kişiler arası uyuşmazlıkların ve ihtilafların önlenmesi amacıyla hukuki işlemleri belgelendiren noterler hakkında, genel soruşturma usulünden ayrı bir usul öngörülmüştür. Kamu görevi ifa eden noterler için mesleklerini daha etkili ve endişeden uzak yerine getirebilmeleri amaçlanmıştır. 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nda düzenlenen özel soruşturma usulünde noterler hakkında soruşturmanın tamamlanabilmesi ve kovuşturma evresine geçilebilmesi için kovuşturma izni öngörülmüştür. Yeterli şüpheye ulaşılması halinde iddianame yerine geçen son soruşturmanın açılması kararı alınması usulü benimsenmiştir. Bu kararı, CMK m.170’ten farklı olarak Cumhuriyet savcısı yerine ağır ceza mahkemesi vermektedir. Çalışmada noterlerin yargılanabilmeleri için gereken özel soruşturma usulü ile ilgili tüm tartışmalı konulara değinilmiş ve sonuca ulaşılmıştır.

Noter, Özel Soruşturma, İddianame Yerine Geçen Belge, Kovuşturma İzni, Son Soruşturmanın Açılması Kararı.

In order to ensure legal security and prevent interpersonal disputes and conflicts, a procedure separate from the general investigation procedure was foreseen for the notaries who document legal transactions. It is intended for notaries performing public service to fulfill their profession more effectively and free from worries. In the special investigation procedure governed by the Notary Public Act No.1512, an authorization for prosecution is foreseen to complete the investigation and advance to the prosecution phase regarding notaries. If there is sufficient suspicion, taking a decision to initiate a final investigation procedure, which substitutes an indictment, is adopted. Apart from Article 170 of the Code of Criminal Procedure, this ruling is made by the heavy penal court instead of the public prosecutor. This paper has addressed all the controversial issues related to the special investigation required for the trial of notaries and the result has been reached.

Notary, Special Investigation, Document Substituting the Indictment, Prosecution Authorization, Decision to Initiate Final Investigation.

Giriş

Görevleri ve sıfatları sebebi ile özel soruşturma ve kovuşturma usulüne tabi olan kamu görevlilerinden biri, noterlerdir.¹ Hukuki güvenliğin sağlanması ve kişiler arasında uyuşmazlıkların ve ihtilafların önlenmesi misyonu altında hukuki işlemleri belgelendirirler.² Noterlik, özel hukuk alanında kamu hizmeti ifa eden bir kurumdur.³ Bu kapsamda 1512 sayılı Noterlik Kanunu m.1’de noterlik bir kamu hizmeti olarak değerlendirilmiştir.⁴ Noterler yerine getirdikleri bu görevin önemi itibariyle özel bir soruşturma ve kovuşturma usulüne tabi tutulmuşlardır. Kanun koyucu noterleri yürüttükleri yargı görevini dikkate alarak 4483 sayılı Kanun’un kapsamı dışında bırakmıştır.

Noterler hakkında kovuşturma izni öngörülmek suretiyle yargılanabilmeleri zorlaştırılmıştır. Bu yönüyle noterlerin görevlerini endişesiz bir şekilde gerçekleştirmesinin sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca noterler hakkında kamu davası açılabilmesi de ayrı bir usule tabi tutulmuştur. Bu noktada Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.170 ve devamı hükümlerden ayrı hükümler ihdas edilmiştir. Suç işlediği itham olunan noterler hakkında kamu davası, iddianamenin kabulü ile değil iddianame yerine geçen son soruşturmanın açılması kararının görevli ve yetkili mahkemeye verilmesi ile başlamış sayılacaktır. Çalışmada sırasıyla noterler için özel soruşturma usulünün uygulanmasını gerektiren suçlar ve kapsadığı kişiler hakkında bilgi verilecek, ardından bu soruşturmanın ne şekilde başlayacağı hususu açıklanacaktır. Kovuşturma izni prosedürü de incelendikten sonra son soruşturmanın açılması kararı detaylı olarak irdelenecektir. Karşılaştırmalı hukuk ile ilgili bilgilere de yer verildikten sonra sonuca ulaşılacaktır.

I. Özel Soruşturma Usulü Uygulanmasını Gerektiren Suçlar ve Kapsadığı Kişiler

Noterler hakkında iddianame yerine geçen belge ile kamu davası açılması usulünün uygulanması kapsamında Noterlik Kanununda yer alan görev suçları şu şekildedir: Noterlik görevi ile birleşmeyen ve noterlerin yapmaktan yasaklı oldukları işlere aykırılık (m.157), noterler arasında rekabete sebep olacak harekette bulunma ve iştirak etme (m.157/4), noterlik işlemlerinde tahrifat yapma (m.158), ortak işlemlere ait gelir tutarının ortak hesaba yatırılmaması, Noter Odası yönetim kurulu başkan ve üyelerinin Noterlik Kanunu m.109’daki görevlerini yerine getirmemesi, m.109’daki noterlik işlemlerinin kanuni bir sebep olmaksızın yapmaktan kaçınma suçları (m.158), noterlerin denetim ve gözetim yetkisini yerine getirmemesi (m.160).^5,6 Ancak söz konusu özel soruşturma usulü, TCK kapsamında kamu görevlisinin işleyeceği suçlar hakkında da uygulanabilmektedir. Noterler aynı zamanda TCK’da yer alan kamu güvenine karşı ve kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlardan resmi belgede sahtecilik (m.204); ticarî sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (m.239); zimmet (m.247); irtikap (m.250); rüşvet (m.252); görevi kötüye kullanma (m.257); göreve ilişkin sırrın açıklanması (m.258); muhafaza görevini kötüye kullanma (m.289) suçlarından da özel soruşturma usulüne dayalı olarak yargılanırlar.⁷ Türk hukukunda olduğu gibi karşılaştırmalı hukukta da bu suçların noterler tarafından kasten ve taksirli işlenebilmesinin mümkün olduğu ve bu suçların ihmali şekilde işlenmesine de rastlanıldığı belirtilmektedir.⁸ Ayrıca yerinde olarak mesleki sorumluluk sigortalarının noterlerin cezai fiillerinin sorumluluklarını ortadan kaldırmayacağı ifade edilmektedir.⁹

NK m.151’de noterlerin, geçici yetkili noter yardımcılarının, noter vekilleri ile noter kâtipleri ve kâtip adaylarının noterlikteki görevleri, Türkiye Noterler Birliği organlarında görev alan noterlerin ise ayrıca bu görevleri ile bağlantılı olarak işledikleri suçlardan dolayı TCK’nın uygulanması bakımından¹⁰ kamu görevlisi sayılacağı hükme bağlanmıştır.¹¹ Ancak NK m.161 gereği geçici noter yardımcılığı, noter vekilliği ile noter katipliği ve katip adaylığı görevine getiren kişilerin noter sıfatını haiz olmaması halinde iddianame yerine geçen belge ile kamu davasının açılması usulü işlemeyecektir.¹² Kanun koyucu meslekten noter olanlar hakkında bu usulün uygulanmasını öngörmüştür.¹³ Aynı şekilde NK m.156’ya göre ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren bir suçtan dolayı suçüstü halinde soruşturma genel hükümlere göre yapılır.¹⁴

II. Özel Soruşturma Usulünün Başlaması (NK m.124)

Noterlerin görevi ile ilgili suç işlediği iddiası üzerine soruşturma, olayın adli makamlara intikali ile başlamaktadır.¹⁵ Noter hakkında soruşturma yapılmasını gerektiren bir halin varlığı halinde Adalet Bakanlığı, soruşturmayı adalet müfettişlerine veya Cumhuriyet savcılarına yaptırır (NK m.124/1). Adalet müfettişleri ve Cumhuriyet savcılıklarına herhangi bir şikâyet yapılması üzerine yahut bu mercilerin noterin suç teşkil eden bir işleminden haberdar olmaları halinde adalet müfettişliği ve Cumhuriyet savcılığı derhal gerekli soruşturmayı yaparak düzenleyecekleri evrakı Adalet Bakanlığına gönderir (NK m.124/2). Adalet müfettişleri ve Cumhuriyet savcıları, gerekli görürlerse noterlik dairelerindeki evrak, defter ve cilt bentleri daire içinde muhafaza altına alabilirler (NK m.124/3 atfıyla m.122/3).

NK m.154’te Adalet müfettişleri veya mahalli Cumhuriyet savcısı tarafından düzenlenen dosyanın fezlekeye bağlanarak izin verilmesi için Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne tevdi olunacağı ve inceleme sonunda kovuşturma yapılması gerekli görüldüğü takdirde dosyanın, suçun işlendiği yer Ağır Ceza Mahkemesine en yakın bulunan Ağır Ceza Mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığına gönderileceği düzenlenmiştir.¹⁶