Çalışanların Bünyesel Faktörlerinin İş Kazasındaki Kusur Oranına Etkisi

The Effect of Physical Factors of Workers on the Fault Rate in Occupational Accidents

Halil YILMAZ

İş kazalarının önemli bir kısmı işçilerin işyerinde geçirdikleri kalp krizi veya beyin kanaması gibi bünyesel faktörler nedeniyle meydana gelmektedir. Bunun önüne geçebilmek için işe girişte mutlaka sağlık raporu alınmalı, çalışanlar zaman içinde periyodik olarak sağlık kontrolünden geçirilmeli, işçiler alınan sağlık raporlarına uygun bölüm ve işlerde çalıştırılmalı ve dinlenme süreleri buna göre ayarlanmalıdır. Yargıtay’ın pek çok kararında işaret edildiği üzere, bünyesel faktörlerden kaynaklı iş kazalarında işverenin sorumlu tutulabilmesi için kaza ile işverence alınmayan iş güvenliği önlemleri arasında bir neden-sonuç ilişkisinin bulunması şarttır. Bunun için bilirkişilerden kusur raporu alınması gerekir. Kusur raporlarını düzenleyen bilirkişi heyetinde mutlaka bünyesel faktörleri irdeleyecek alanında uzman hekimler bulunmalıdır.

Bünyesel Faktör, Kalp Krizi, Beyin Kanaması, Kusur, Kaçınılmazlık, Sağlık Raporu, Öngörülebilirlik.

A significant proportion of occupational accidents occur due to physical factors, such as a heart attack or cerebral hemorrhage suffered by workers at work. In order to prevent that, a health report has to be taken from workers at the time of employment, workers have to undergo periodic health checks over time, workers have to be employed in departments and jobs that are appropriate for their health reports, and rest periods have to be adjusted accordingly. As it has been pointed out in many decisions of the Supreme Court, in order for the employer to be held liable for occupational accidents caused by physical factors, there must be a cause-and-effect relationship between the accident and the occupational safety measures which have not been taken by the employer. A fault report from experts is required for this purpose. There should be expert physicians, who will examine physical factors, in the expert committee that prepares the fault reports.

Physical Factor, Heart Attack, Cerebral Hemorrhage, Fault, Inevitability, Health Report, Predictability.

Giriş

Sanayi ve teknolojideki gelişmelerle birlikte ne yazık ki iş kazaları ile meslek hastalıklarında da artışlar meydana gelmektedir. Bu artış, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin daha etkili şekilde alınması gereğini ortaya çıkarmaktadır. İşveren, gözetme borcu gereği çalıştırdığı işçileri iş ve iş yerinde meydana gelen tehlikelerden korumak, onların yaşam, bedensel ve ruhsal sağlık bütünlüklerini sürdürmek için bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gerekli kıldığı tüm önlemleri almak zorundadır. İş kazalarıyla ilgili yargı kararlarına baktığımızda; kazaların meydana gelmesinde pek çok faktörün yanında çalışanların birtakım bünyesel özelliklerinin de önemli ölçüde etkili olduğunu görmekteyiz. Kişinin sağlık durumunun yaşı, genetik özellikleri ve bünyesel yapısı gibi çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle bozulabileceği ve iş kazasında kusur oranlarının belirlenmesinde bunların da dikkate alınması gerektiği yargı kararlarına yansımaktadır. İş kazalarında sorumluluk bakımından kusur tespiti kimi olaylarda oldukça zordur. Çünkü iş kazasının oluşumunda işyerindeki birçok kişi hareketlerinden, yetki veya yükümlülüklerinden dolayı pay sahibi olabilmektedir. Kusurlu kişilerin tespiti, bu kişilerin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması bakımından sorumluluk alanının belirlenmesi, nedensellik bağının incelenmesi ve bilirkişilerin kusur tespiti gibi konular tazminata konu iş kazasında öncelikle irdelenmesi gereken konulardır. Bu çalışmada iş kazalarından doğan tazminat sorumluluğu konusunun kapsamı daraltılmak suretiyle uygulamada sorun olan “bünyesel faktörlerin kazadaki kusura etkisi” konusu incelenmeye çalışılacaktır.

I. Türk Hukukunda İşverenin İş Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerini Alma Yükümlülüğü

Belirtmek gerekir ki, bir olayın iş kazası olarak nitelendirilmesi, işverenin her durumda bu kazadan sorumlu tutulmasını gerektirmez. Bir iş kazasından işverenin sorumlu olması için işverenin iş güvenliği önlemlerini alma ve özen gösterme yükümlülüğüne aykırı davranışı sonucu kaza meydana gelmiş olmalıdır. Diğer bir deyişle, oluşan kazadan işverenin sorumlu tutulabilmesi için kusurunun bulunması gerekir. Türk hukuk sisteminde ve Yargıtay uygulamasında aksine bir düzenleme olmadıkça, meydana gelen iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle işverenin hukuki sorumluluğu ilke olarak iş sözleşmesine dayalı işçiyi gözetme borcuna aykırılıktan kaynaklanan kusur sorumluluğudur.¹ Sorumluluk açısından kusur belirleyici bir sebebi oluşturmaktadır. Kusur, sorumluluğu belirlemekle birlikte ve aynı zamanda sorumluluğu sınırlayan bir etki de göstermektedir. Dolayısıyla, sorumluluğun doğması ve tazminatın kapsamının belirlenmesi için kusurun tespiti önem taşımaktadır.

TBK nun 417/2. fıkrasına göre,

“İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli olan her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.”