Çocuk ve Hukuk: Üçüncü Oturum: Aile Hukuku ve Çocuk: Boşanma Davalarında Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi (Bildiri Özeti)
Nuray EKŞİ
Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi, 12.12.2007 tarihinde yürürlüğe giren 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un1 (MÖHUK) 40-47. maddeleri arasında düzenlenmiştir. 5718 sayılı MÖHUK, milletlerarası yetki konusunda karma sistemi kabul etmiştir. Bu konuda bir yandan 5718 sayılı MÖHUK'un 40. maddesinde yabancılık unsuru taşıyan davalarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin yer itibariyle yetki kurallarına göre tayin edileceği belirtilmiş, diğer yandan MÖHUK'un 41-47. maddeleri arasında iç hukukun yetki kurallarının yeterli olmadığı veya düzenleme getirmediği durumlarda milletlerarası yetkinin nasıl tayin edileceğini düzenleyen tamamlayıcı kurallara yer verilmiştir.
5718 sayılı MÖHUK’un 40. maddesine göre, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini, iç hukukun yer itibariyle yetki kuralları tayin eder. Bu madde ile iç hukuktaki yetki kurallarının milletlerarası alana yayılması prensibi benimsenmiş olmaktadır. O halde ülke içi yetki kuralları, aynı zamanda milletlerarası yetkiyi düzenleyen kurallar olarak uygulanacaktır.
İç hukukta boşanma davalarında mahkemelerin yetkisini belirleyen esaslar MK’nın 168. maddesinde ve HUMK’un 9/III. maddesinde yer almaktadır. MK’nın 168. maddesine göre, boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. HUMK’un 9/III. maddesine göre, boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, davacının ikametgâhı veya eşlerin davadan evvel son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. MK’nın 168. maddesi ile HUMK’un 9/III. maddesi, iki yetki esası getirmiştir: Yerleşim yeri mahkemesi ve altı ay birlikte oturulan yer mahkemesi. Ancak HUMK’un 9/III. maddesinde, davacının yerleşim yerinin yanı sıra eşlerin son defa altı ay birlikte oturdukları yerden söz edilmişken, MK’nın 168. maddesinde eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesinden söz edilmiştir. Böylece MK, boşanma davasının eşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılmasına olanak vermişken HUMK, davacının yerleşim yerini esas almıştır. Ayrıca MK’nın 168. maddesinde davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesine yetki verilerek HUMK’un 9/III. maddesine paralel bir hüküm öngörülmüştür. HUMK’un 9. maddesinde, yerleşim yerinin, MK’ya göre tayin edileceği ifade edilmiştir. Davacı, alternatif olarak düzenlenen, davacının yerleşim yeri mahkemesi veya altı ay birlikte oturulan yer mahkemesinden birini seçebilir.
