Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar ve Kabahatler ile Bunlar İçin Öngörülen Cezai Yaptırımların Hukuki Niteliği - II
The Legal Characteristics of the Crimes and Misdemeanours and Penal Sanctions Envisaged for them in the Turkish Commercial Code
Emrullah KERVANKIRAN
Ekonomi ceza hukukunun kapsamı içinde değerlendirilen şirketler ceza hukuku, şirketler hukuku ile ceza hukukunun kesiştiği bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk hukukunda sermaye şirketlerinin amacının iktisadi olması ve bunların ekonomik hayat içinde vazgeçilmez bir yere sahip olmaları, şirketler hukuku bağlamında ceza yaptırımına tabi tutulan fiillerin ekonomik suçlar kategorisi içinde nitelendirilmelerine neden olmuştur. Türk ceza hukukunda tüzel kişilere cezai sorumluluk tanımadığı için, tüzel kişiliğe sahip olan sermaye şirketleri bünyesinde ya da bu şirketler vasıtasıyla ilenebilen ekonomik suçlar şirketler ceza hukuku kapsamında değerlendirilmiştir. TTK m.562’de düzenlenmiş olan şirket suçları suçların en önemli karakteristik özelliği, bu suçların, şirket bünyesinde, şirketlerin kurucuları, yönetim kurulu üyeleri ile diğer karar verme aşamalarında olanlar tarafından işlenmelerinde kendini göstermektedir. Bununla birlikte bu suçların, şirketle ilişkisi olan bağımsız denetim şirketleri çalışanları, yeminli mali müşavirler, serbest muhasebeci mali müşavirler, özel denetçiler, bilirkişiler ve noterler gibi şirket dışı kişilerde bu suçun faili olabilmektedir. Bu suçların ihdası ile kanun koyucunun, kamunun aydınlatılmasını, azami ölçüde şeffaflığın sağlanmasını ve sermayenin korunması ilkesini hayata geçirmeyi amaçladığı söylenebilir. TTK m.562 kapsamında düzenlenen şirket suçları soyut tehlike suçlarıdır; suçun oluşabilmesi için bir zarar neticesinin meydana gelmiş olması aranmamaktadır. Bu suçların başka bir özelliği de çoğunlukla ihmali hareketle işlenebilen suçlar olup, işlenebilmesi failin belli bir konumda olmasını gerektiren özgü failli suçlardır. Bu makalede, TTK m.562’de şirketler hukuku alanında suç olarak düzenlenmiş olan fiil ve işlemler incelenerek, bu suçların ihdas edilmesinin amaç, kapsam ve şartları ile bunlar için öngörülmüş olan cezai yaptırımlar ele alınacaktır.
Hapis Cezası, Adli Para Cezası, Şirket Suçları, Ticaret Şirketlerinin Cezai Sorumluluğu, Ticaret Kanunu’nda Cezai Sorumluluk.
Corporate criminal law, which is considered within the scope of economic criminal law, is an area where corporate law and criminal law intersect. The fact that the purpose of capital companies in Turkish law is economic and that they have an indispensable place in economic life has caused the crimes in the context of corporate law to be described within the category of economic crimes. Since Turkish criminal law does not recognise criminal liability for legal entities, economic crimes that can be committed within or through capital companies with legal personality are evaluated within the scope of corporate criminal law. The most important characteristic feature of the corporate crimes regulated under Article 562 of the TCC is that these crimes are committed within the company by the founders, members of the board of directors and other decision-makers. In addition, these crimes may also be committed by persons outside the company, such as employees of independent audit companies, certified public accountants, independent accountants, special auditors, experts and notaries having a connection to the company. By introducing these offences, it can be said that the legislator aims to provide public disclosure, to ensure maximum transparency and to strengthen the principle of capital protection. The corporate crimes regulated under Article 562 of the TCC are abstract danger crimes; the occurrence of an actual damage is not required for the crime to occur. Another characteristic of these offences is that they are crimes that can be committed by negligent acts, and their commission requires the perpetrator to be in a certain position. In this article, the acts regulated as crimes under Article 562 of the TCC in the field of corporate law will be analysed. In addition, the purpose, scope and conditions of these crimes and the criminal sanctions provided for these crimes will be discussed.
Imprisonment, Judicial Fine, Corporate Crimes, Criminal Liability of Commercial Companies, Criminal Liability Under the Commercial Code.
I. GENEL OLARAK TÜRK TİCARET KANUNUNDA DÜZENLENEN ŞİRKET SUÇLARI
6102 sayılı TTK’nin şirketler hukuku alanında getirmiş olduğu yeniliklerden birisi de sermaye şirketlerinde söz konusu olabilecek yolsuzlukları cezai yaptırıma tabi tutan düzenlemeler içeriyor olmasıdır. İşte TTK m.562’de düzenlenmiş olan şirketlere ilişkin ceza normları, sözü edilen bu şirket suçlarına ilişkindir. Öte yandan, TTK’nin genel gerekçesinde, hukuki sorumlulukla yetinilmeyerek, neden ayrıca cezai yaptırıma ihtiyaç duyulmuş olduğuna ilişkin bir açıklamaya yer verilmemiştir. Bu durum öğretide eleştiri konusu yapılmıştır1. Şahıslardan ziyade sermayenin öne çıktığı sermaye şirketlerinde, bazı hükümlerle cezai yaptırım getirilmesinin en önemli nedeni, bu şirketlerin yolsuzluğa konu olabilecek derecede sermaye ve mal varlığına sahip olmalarından dolayı, şirketin, pay sahiplerinin ve alacaklıların korunması ihtiyacıdır2.
TTK’da düzenlenen şirket suçları bir sınıflandırmaya tabi tutulacak olursa, bunların esas itibariyle süreli hapis cezası, hapis cezasına ilaveten adli para cezası, hapis veya adli para cezası ile sadece adli para cezası öngörülen suçlardan oluştuğu görülecektir. TTK m.562 kapsamında işlenen şirket suçları daha ziyade anonim şirketlerle ilgili olup, bu hüküm kapsamında düzenlenen suçlardan sadece TTK m.644/1 (a ve d) bendinde sayılan hallerde TTK m.562’de belirtilen cezai yaptırımlar limitet şirketlere de uygulanacaktır. Aşağıda sırayla bu tür suçlar incelenmektedir.
II. SADECE HAPİS CEZASI ÖNGÖRÜLEN SUÇLAR
TTK m.562/8 hükmüne göre, 549. maddede belirtilen belgeleri sahte olarak düzenleyenler ile ticari defterlere kasıtlı olarak gerçeğe aykırı kayıt yapanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır. TTK’nin 549. maddesinde ise, şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış3, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanların sorumlu tutulacağı hüküm altına alınmıştır.
