Türkiye’de Ceza İnfaz Politikalarına Göre Gelişen İnfaz Kurum ve Sistemleri
Regulation of the Execution Policy and Basic Principles
Cengiz ÜNSAL
Modern hukuk sistemlerinde “İnsan Onurunun Korunması İlkesi” esas alınmış ve bu kapsamda bir çok değişiklik yapılmıştır. Anayasanın 17’nci maddesinde herkesin yaşamaya ve maddî ve manevî varlığını korumaya, geliştirmeye hakkı olduğu vurgulanmıştır. Bu hak, kişinin onur ve şerefini korumaya hizmet etmektedir. Hürriyeti kısıtlanan kişinin doğal olarak sosyal ilişki ve faaliyetlerinin sınırlandırılması gerekmektedir. Hapis cezasının amaçlarından biri de tahliye sonrası kişinin yeniden suç işlemesini önlemektir. Bu nedenle, hapis cezası hükümlünün yeniden suç işlemesini önleyecek şekilde caydırıcı olmalıdır. Bununla birlikte hükümlünün dışarıyla iletişim kurarak sosyalleşmesi sağlanmalı ve böylelikle hükümlünün maddî ve manevî varlığını geliştirebilmesine imkân verilmelidir. Bu çalışmada, infaz politikasının oluşumuna etken olan temel ilkeler ve infaz yapılanmaları incelenmiştir. Bu bağlamda, öncelikle, infaz kavramı, hukuki anlamı infaz politikalarının tarihi gelişimi ve infaz sistemleri üzerinde durulduktan sonra ülkemizdeki ceza infaz kurumlarının gelişimi incelenmiştir. Ceza infaz kurumlarının türleri kısaca açıklanmış ve çağdaş ceza infaz sisteminin temel amacı olan hükümlünün sosyalleşmesini teşvik etme, yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirme, üretken, kanunlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırma, böylece özel ve genel önlemeyi sağlayarak toplumu suça karşı koruma ve suçlunun ıslahı prensibine uygun olarak geliştirilen infaz politikalarına yer verilmiştir. Çalışmanın son kısmında ise 20/07/2005 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan denetimli serbestlik kavramı üzerinde durulmuş, amaca uygun infaz açısından yeterli yasal düzenlemelerin bulunduğu ve bundan sonra sorumluluğun uygulayıcılara düştüğü sonucuna varılmıştır.
İnfaz, İnfaz Sistemleri, Suçlunun Islahı, Ceza İnfaz Kurumları, Denetimli Serbestlik, Hükümlü, Cezaevi İdaresi.
In this study, the basic principles affecting execution policy and system are scrutinized. In this context, emphasizing the conceptual meaning of execution, the historical process of execution policies sorted out in general and particularly in Turkey. After explaining the types of current execution institutions shortly, the article does focus on; encouraging the sentenced ones to socialize, preventing them from recommitting crimes, adapting them for social rules and social life, protecting the society against crimes and chastening the perpetrators in this framework. At the end, “controlled exemption” of the criminals that has being implemented since May 20, 2005 is tackled. Via aforementioned perspective, the study concludes that the existing legislations are definitely sufficient and by now, the responsibility will be carried out by the ones who put the legislation into practice.
Crime, Execution, Execution Systems, Judicial Sentence Execution, Prisoner, Controlled Exemption, Jail Management.
İnfaz, Arapça bir kelime olup, bir emrin yerine getirilmesi demektir. Hukuk alanındaki özel anlamı ise, yargı mercilerince verilen kararların yerine getirilmesidir. Bir başka ifadeyle infaz, kesinleşen ceza mahkûmiyetine ilişkin kararlar ile tutuklama kararlarının ne şekilde yerine getirileceğini gösteren kurallardır1. Suçlara verilen yaptırımlarla meşgul olan hukuk dalına “cezaların infazı hukuku” veya kısaca “infaz hukuku” denilir. İnfaz hukuku, bir kimsenin hapis cezasını çekmek üzere ceza infaz kurumuna girmesinden cezasını tamamlayıp salıverilmesine kadar geçen süre içinde tabi olduğu hukukî rejimdir. Buna diğer cezaların infazının eklenmesi halinde daha geniş bir anlamda infaz hukuk kavramına ulaşılmış olunur2. Bu dala günümüzde “Penaloji” de deniliyor. Bu terim yabancı dillerde ve özellikle Fransızca’da infaz hukuku ile birlikte Kriminolojinin bir kısmını oluşturan cezalara ait bilimi de ifade eder3.
Zaman içinde cezaların veya ceza yaptırımlarının değişik şekiller aldığını biliyoruz. Önce bedeni cezaların yerini şahsi hürriyeti bağlayıcı, hakları sınırlayıcı cezalar ve mal varlığına yönelik yaptırımlar almıştır. Zamanla bu cezalara şartlara bağlı diğer bir kısım yaptırımlar eklenmiştir. Erteleme, denetimli serbestlik, şartla salıverme gibi. Bu çalışmada infaz politikasının belirlenmesine etkili olan tarihi süreç içerisinde gelişen infaz sistemleri ile günümüz uygulamaları üzerinde durulacaktır.
İnsanoğlunun çağımızdaki modern infaz sistemlerine ulaşması kolay olmamıştır. İlk çağlarda güçlü olan kendi kuralını kendisi koymuş, adaleti kendine göre belirlemiş ve uygun gördüğü cezayı da kendisi uygulamıştır. Ancak güçlünün adaleti denilen bu sistem, insanoğlunun fıtratında bulunan adalet duygusunu tatmin etmediği için, yerini önce kabile reisinin, sonra da kral, sultan ya da dini önderin adalet anlayışına bırakmıştır.
