Savaş Suçları Bağlamında Otonom Silahlarda Hesap Verilebilirlik Sorunsalı

The Problem of Accountability in Autonomous Weapons in the Context of War Crimes

Feriha Beyza ERYAVUZ

Günümüzde insanların savaşlarda kullandığı silahlara ilişkin teknolojik gelişmelerin hukuki düzenlemeler çerçevesinde meydana getirdiği belirsizlikler artmaktadır. Bu çalışmada, bütün bu gelişmelerden yola çıkarak otonom araçların faaliyetlerinden dolayı doğabilecek sorumluluk rejimine ilişkin tartışmalar, savaş suçları bağlamında ve iki ayrı sorumluluk rejimi kapsamında ele alınacaktır. Bu çalışma kapsamında tam otonom araçlarının bizatihi sorumluluğundan ziyade onların faaliyetlerinden doğan muhtemel ihlallerden kimlerin sorumlu olabileceği tartışılacaktır. Devletlerin iç düzenlemeleri kapsamında sorumlu olabilecek kişiler farklılık gösterebilir ancak uluslararası hukuk bünyesinde sorumluluk belli şekillerde doğabilmektedir. Bu kapsamda devlet sorumluluğu ve bireysel cezai sorumluluk kendine özgü rejimlere tabidir. Bu çalışmanın amacı, uluslararası hukukun devlet sorumluluğuna ve bireysel cezai sorumluluğa ilişkin hükümlerini silahlı çatışmalar sırasında otonom araçlar tarafından işlenen ihlaller bağlamında tartışmaktır.

Savaş Suçları,Otonom Silahlar,Silahlı Çatışma,Devlet Sorumluluğu,Bireysel Cezai Sorumluluk.

Nowadays, it is becoming more difficult to predict how weapons will be used in battles within the confines of existing laws due to technical advancements. Based on all of these advancements, this paper will analyze two different responsibility regimes and the context of war crimes when discussing the responsibility regime that might result from autonomous weapon activity. Within the scope of this study, it will be discussed who may be responsible for possible violations arising from their activities rather than the responsibility of their fully autonomous vehicles themselves. Under international law, liability may arise in specific ways, regardless of who may be liable under a state’s domestic norms. In this context, state responsibility and individual criminal liability are subject to their own unique regimes. The purpose of this study is to discuss the provisions of international law on state responsibility and individual criminal liability in the context of violations committed by autonomous vehicles during armed conflicts.

War Crimes,Autonomous Weapons,Armed Conflict,State Responsibility,Individual Criminal Responsibility.

GİRİŞ

Geçmişten beri insanlığı meşgul eden en büyük sorunlardan biri savaştır. İnsanlığı tehdit eden bu savaş durumu, günümüzde otonom silahların gelişmesi ile farklı bir boyuta taşınmıştır. Devletler savaşlarda avantaj sağlamak için farklı tip silahlara yönelirken savaşta insanların oynadığı roller de değişmektedir. Nitekim günümüzde kırktan fazla devlet robotik silah üretmektedir¹. Hedef seçimi, ateşleme vb. kritik işlevleri tam otonom bir şekilde yerine getirebilen silah sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımının etik ve yasal sonuçları son zamanlarda oldukça tartışmalı bir hâle gelmiştir. Bu tartışmaların uluslararası hukuk sisteminde önemli sonuçları olmuştur. Otonom silahların savaşlarda kullanımının uluslararası hukuku normları kapsamında getirdiği tartışmalar, birçok alanı etkilemekle birlikte en fazla sorun yaratan hususlardan biri de sorumluluğun atfedilmesidir. Nitekim otonom silahlar tarafından gerçekleştirilen eylemlerden kimin ne şekilde sorumlu olabileceği uluslararası suçlar bağlamında belirsizlik yaratabilmektedir. Bu çalışma kapsamında öncelikle uluslararası suçlar ve özellikle savaş suçları ele alınacak, ardından devlet sorumluluğu ve bireysel sorumluluk bağlamında otonom silahların faaliyetlerinden dolayı sorumluluğun kime ne şekilde atfedileceği tartışılacaktır.

I. ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİNİN YARGI YETKİSİNE GİREN SUÇLARA GENEL BİR BAKIŞ

Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü (Roma Statüsü) m. 5’te Uluslararası Ceza Mahkemesinin (UCM) yargı yetkisine giren suçlar düzenlenmiştir: Roma Statüsü’ne göre mahkemenin yargı yetkisine giren suçlar şu şekildedir: (a) soykırım suçu, (b) insanlığa karşı suçlar, (c) savaş suçları, (d) saldırı suçu. Bu kapsamda madde 25/2’ye göre “Mahkeme’nin yargı yetkisine giren bir suç̧ işleyen kişi, bu tüzüğe uygun olarak cezalandırılmaktan şahsen sorumludur ve suç̧ nedeniyle cezalandırılabilir”.

UCM’nin yargı yetkisi Roma Statüsü’nün yürürlüğe girdikten sonraki suçları² ve sadece Sözleşme’ye taraf olan devletlerin toprakları (territorial jurisdiction) ve kişileri (personal jurisdiction) üzerinde işlenen suçları kapsamaktadır³. Özetle, Roma Statüsü altında düzenlen dört uluslararası suçun Mahkeme tarafından yargılanabilmesi için Sözleşme’ye taraf bir devletin topraklarında veya sözleşmeye taraf bir devletin vatandaşı tarafından işlenmiş olması gerekmektedir. Bunun yanında, belirli hâllerde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine (BMGK) Roma Statüsü’ne taraf olmayan devletlerin ülkelerinde işlenen suçları UCM’ye havale etme yetkisi verilmiştir⁴. Bu düzenleme kapsamında, örneğin, BMGK 1593 (2005)⁵ ve 1970 (2011)⁶ sayılı kararlarla Darfur, Sudan ve Libya’daki süreci UCM’ye havale etmiştir. BMGK bu yetkiyi kullanarak Roma Statüsü’nün bu gibi olaylara uygulanmasını sağlamaktadır⁷.