Med-Arb Yönteminin Getirdiği Olumsuzluklar ve Gizlilik Sorununa Yönelik Bazı Med-Arb Modelleri

Disadvantages of the Med-Arb Method and Some Med-Arb Models for the Confidentiality Issue

Betül CANATAN

Küreselleşmenin gelişimiyle artan ilişkiler neticesinde ortaya farklı uyuşmazlıklar çıkar. Bu uyuşmazlıkların çözümü için de farklı uyuşmazlık çözüm yöntemleri geliştirilir. Bu amaçla geliştirilmiş bir yöntem de Med-Arb yöntemidir. Bu yöntemde arabuluculuk ve tahkim usûlleri karma hâle getirilerek her iki yöntemin de iyi yanları kullanılmak istenir. Med-Arb yönteminde uyuşmazlığın çözümü için öncelikle bir arabuluculuk süreci geçirilir. Uyuşmazlığın çözülememesi durumunda bir tahkim yargılaması gündeme gelir. Sürecin hızlı ve ekonomik olması açısından Med-Arb yönteminde ağırlıklı olarak arabulucu ve hakem aynı kişi olarak seçilir. Ancak bu durumda arabuluculuk aşamasında ortaya çıkartılan ancak tahkim yargılamasında kullanılması istenmeyen bilgiler bakımından bir gizlilik sorunu ortaya çıkar. Nitekim hakemin bilgisi dahilinde olan hususları dikkate almadan karar verebilmesi zordur. Med-Arb yöntemindeki bu gizlilik sorununun çözülebilmesi için doktrinde farklı usûller önerilmektedir. Bu usûller farklı Med-Arb modelleri olarak ele alınır. Çünkü bu farklı modellerde de esas olarak uyuşmazlığın çözümü için önce arabuluculuğa, sürecin olumsuz sonuçlanması durumunda tahkim yargılamasına başvurulur. Bu çalışmada Med-Arb yöntemi kısaca tanıtılacak, akabinde bahsedilen gizlilik sorunu ve çözüm önerileri üzerinde durulacaktır.

Med-Arb,Arabuluculuk-Tahkim,Gizlilik Sorunu,Med-Arb Modelleri,Alternatif Uyuşmazlık Çözümü.

As a result of increasing relations with the development of globalization, different conflicts arise. Different dispute resolution methods are being developed for the resolution of these disputes. One of the methods developed for this purpose is the Med-Arb method. In this method, it is desired to use the good sides of both methods by combining mediation and arbitration procedures. In the Med-Arb method, a mediation process is first passed to resolve the dispute. If the dispute cannot be resolved, an arbitration proceeding will be brought to the agenda. In the Med-Arb method, the mediator and the arbitrator are mainly selected as the same person in order to make the process fast and economical. However, in this case, a confidentiality problem will arise in terms of information that is revealed during the mediation phase but is not intended to be used in arbitration. As a matter of fact, it will be very difficult for the arbitrator to make a decision without considering the issues within his knowledge. In order to solve this privacy problem in the Med-Arb, different methods are suggested in the doctrine. These methods are considered as different Med-Arb models. Because in these different models, mediation is primarily used for the resolution of the dispute, and in case of a negative outcome of the process, arbitration is resorted to. In this study, Med-Arb method will be introduced briefly, then the mentioned privacy problem and solution proposals will be emphasized.

Med-Arb,Mediation-Arbitration,Confidentiality Issue,Med-Arb Models,Alternative Dispute Resolution.

I. MED-ARB

İnsanların birbiriyle olan etkileşiminin artması farklı uyuşmazlık türlerini de beraberinde getirmiştir. Bu farklı uyuşmazlıklar için de yine farklı çözüm yolları üretilmek istenmiştir. Nitekim devlet yargısı, uyuşmazlık çözümünden beklenen serilik ve ekonomikliği sağlamakta yetersiz kalabilir. Aranan alternatif yollarda farklı uyuşmazlık çözüm yöntemleri bir araya getirilerek yeni yöntemler elde edilmektedir¹. Yapılan bir araştırmada katılımcılara alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının daha etkili hâle nasıl getirilebileceği sorusu yöneltilmiş ve hükme dayalı olmayan yöntemlerle hükme dayalı yöntemlerin bir araya getirilmesi cevabı çoğunluk kazanmıştır². Benzer yönde 2018 yılında Londra Queen Mary Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen bir ankette, son yıllarda tahkim ile farklı alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının beraber kullanılmasında büyük bir artış görüldüğü tespit edilmiştir³. Uygulamadaki şirket avukatları da tahkim yargılamasının yanında sıklıkla arabuluculuğu tercih ederek farklı uyuşmazlık çözüm yöntemlerini birleştirmektedir⁴. Bunun bir sonucu olarak uluslararası sözleşmelerde arabuluculuk yöntemi, uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulması amacıyla öngörülen basamaklı yöntemlerin bir aşaması hâline gelmiştir⁵. Med-Arb yöntemi de farklı uyuşmazlık çözüm yöntemleri olan arabuluculuk ve tahkimi bir araya getiren bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir⁶.

Med-Arb ifadesi, arabuluculuk ifadesinin İngilizce’deki karşılığını ifade eden mediation ve tahkim ifadesinin İngilizce’deki karşılığı ifade eden arbitration kelimelerinin birleşimi olarak ortaya çıkan mediation-arbitration ifadesinin kısaltılmasıyla elde edilmiştir. Med-Arb yöntemi arabuluculuk ve tahkim yollarını bir araya getiren ve son dönemlerde kullanım sıklığı artan bir yöntemdir⁷. Med-Arb yöntemi, tahkimin esaslarından olan kesinliği ve arabuluculuğun esaslarından olan tarafların sürece katılımı unsurlarını bir araya getirir⁸.

Med-Arb yönteminde taraflar, uyuşmazlığın çözümü için arabulucuya başvurur, arabuluculuk faaliyetleri neticesinde uyuşmazlık çözümlenmezse aynı uyuşmazlığın çözümü için tahkim yoluna gidilir⁹. Arabulucu ve hakem taraf iradesine bağlı olarak aynı kişi olabileceği gibi farklı kişilerden de seçilebilir¹⁰. Ancak belirtilmelidir ki Med-Arb, uluslararası alanda arabulucu ile hakemin aynı kişi olarak seçildiği bir yöntem olarak kabul edilir¹¹.